Tucht in de vrije koloniën (Frederiksoord, Wilhelminaoord, Willemsoord)
in de jaren 1839 en 1840

Acht zittingen in 1839 en in de rechterkolom staat waarvan ik transcripties heb. Zeven zittingen in 1840 waarvan ik nauwelijks transcripties heb, maar de samenvattingen staan hieronder, dus familie-onderzoekers weten waar ze moeten zijn.

Bij alle tuchtraden zitten de voorbereidende zittingen van de drie raden van toezicht erbij. Die zijn over het algemeen levendiger en interessanter dan de raad van politie en tucht, maar meestal ook veel moeilijker te ontcijferen. Daarnaast zijn er regelmatig brieven bijgevoegd met aanklachten of zelf opgestelde processen verbaal.

Het onderstaande komt allemaal uit de doos Drents Archief toegang 0186 inventarisnummer 1616 en volgens mij zijn deze jaren daarmee wel compleet al weet je nooit of er tussen de inkomende of uitgaande post nog zittingsverslagen zijn die men toentertijd niet op de juiste plek opgeborgen heeft.

Zitting	Betrokkenen	Transcripties
19-01-1839	● Ingedeelde Johannes Schuurman: ongehoorzaam tegen opziener F. Leloux. Genoemd wijkmeester J Mulder. ● Andries Geijtenbeek, ingedeeld bij kolonist Herskamp: desertie. ● Berendina Bouwmans, ingedeeld bij kolonist H H Rangen: onzedelijke omgang met A. Schepman. ● Kolonist Jacob Mollevanger: ingedeelde Hendrik van Elst het huis uitgezet. ● De vrouw van kolonist Smit vindt dat onterecht schulden in haar zakboekje zijn geschreven en beledigt boekhouder Morriën in aanwezigheid van de wijkmeesters Keizer, Croll en Verhagen. ● Kolonist Jacob H. van Oostendorp, rogge en stroo verkocht. ● Kolonist Klaasen: belediging fabrieksbaas Ten Broeke. ● Ingedeelde Johannes van Lanthem: herhaalde dronkenschap.	Samenvatting raad van politie en tucht, transcripties raden van toezicht Frederiksoord en Wilhelminaoord (twee maal). Geen transcriptie raad van toezicht Willemsoord.
02-03-1839	● Kolonist Pieter Landsbach: bedreiging assistent bij een der katoenfabrieken Evers. ● Ingedeelde Joseph Viacensky: zakje roggemeel uit broodbakkerij weggenomen. ● Vrouw van den kolonist B: Goossens: sleutel katoenweefschuur aan jongens gegeven. Genoemd fabrijksbaas Kolkers, Johannes Lagcher. ● Arnoldus, zoon van kolonist Arnoldus Brinkman: zonder verlof kolonie verlaten. ● Kolonist Nicolaas Batink: te weinig rogge ingeleverd. (krijgt vervolg op 27-04-1839) ● Kolonist Johannes van der Zeijde: te weinig rogge ingeleverd. (krijgt vervolg op 27-04-1839) ● Anthonie Hartgens, ingedeeld bij kolonist De Vroeg: desertie.	Samenvatting met stukjes transcriptie raad van politie en tucht, transcriptie raad van toezicht Wilhelminaoord, geen transcripties raden van toezicht Frederiksoord (twee maal) en Willemsoord.
27-04-1839	NB: In Willemsoord zijn er veel met een tekort aan rogge. ● Herziening vonnis Nicolaas Batink (zie 02-03-1839). ● Kolonist Teunis Donker: tekort rogge. ● Kolonist Frans Dirks: tekort rogge. ● Kolonist Mozes Bremer: tekort rogge. ● Kolonist J.H.J. Jaspers: volgens ingedeelde Lijsbeth Opperman steelt hij 's nachts turf en aardappelen bij wijkmeester J van Buiten. ● Kolonistenzonen Klaas de Vries, Antonius Bolkensteijn, Pieter van Putten en Paulus Jansen: baldadigheid aan de Fabrijk. Genoemd  fabrijksbaas van Galen. ● Ingedeelde Johannes Heerings: desertie en verkoop van een kantschop. ● Kolonist J.J. Aanhout: dronkenschap. ● Kolonist Johan Andries Smit, zonder voorkennis van de directie hout gehakt. ● Kolonistendochter Clara Spel: onzedelijke omgang met kolonistenzoon Pijbe Laverman. ● Nader onderzoek te weinig rogge bij kolonist Johannes van der Zeijde (zie 02-03-1839). Genoemd wijkmeester Kuperus en boer Pielstra te Steggerda. ● Elske Volledorp, vrouw van kolonist Poelstra: dronkenschap. ● Kolonistendochter Wilhelmina van der Korst: belediging kolonist Bredenbeek. Genoemd de Heer van Royen te Doldersum, de dochter van den kolonist Arends en wijkmeester Verhagen. ● Maria Reling, vrouw van Joseph van der Lugt: verpanden en verkopen goederen. ● Kolonistenzoon Gerrit Tjalling Gerritsma: bomen kappen. Getuigen kolonisten Muijen, C. van de Bos en Verboom en ingedeelde P. Bresler. (krijgt vervolg op 11-09-1839).	Raad van politie en tucht deels transcriptie deels samenvatting, gedeeltelijke transcriptie raad van toezicht Willemsoord en één raad van toezicht Frederiksoord, geen transcriptie andere raad van toezicht Frederiksoord, transcriptie raad van toezicht Wilhelminaoord.,
18-05-1839	● Kolonist Dirk van Hoogmoed: turf gestoken. ● Ingedeelde Gradus Patings: zonder verlof kolonie verlaten ● Kolonist Petrus van der Korst: schulden bij de kroeghoudster weduwe Baden in Zwolle, spullen voor ingedeelde Putto zoekgemaakt (met brief door J: de Bode, politie bediende te Deventer) en beddegoed kwijt. ● Kolonist Klaas Loenen: beddegoed kwijt.	Raad van politie en tucht half transcriptie half samenvatting, geen transcriptie van raad van toezicht Frederiksoord, transcripties van raad van toezicht Wilhelminaoord en brieven van weduwe Baden en ex-ingedeelde Putto.
24-06-1839	● Kolonistenzonen Klaas de Vries en Jan Werff: ongehoorzaam, luiheid, zucht om alle gereedschap te bederven. Aanklacht wijkmeester Kuperus of Kuipers. Genoemd kolonist Klaas de Vries. ● Gezina van Waardenburg, ingedeeld bij kolonist Poelstra: zwanger van Willem van der Groef, ook ingedeeld bij Poelstra. ● Sophie Dendu vrouw van kolonist Roffers: rogge afgesneden op land van Lucassen. Getuigen kolonisten Bernardus Kinkelaar en Klaas Kamstra. ● Kolonist Jan Nobbe: verven stoelen. ● Ingedeelde Anthonie Lowies: bedrieglijk halen van borstkruiden bij de geneesheer ten einde zelf aan zoethout te komen. ● Kolonist Gerrit de Vroeg en echtgenote Aaltje Braun: geweldadig terugnemen van hunne door de Directie bij Rietberg geplaatste koe en mishandeling Catharina Sturm, vrouw van Rietberg.	Samenvatting raad van politie en tucht, gedeeltelijke transcriptie raad van toezicht Frederiksoord, geen transcripties andere raad van toezicht Frederiksoord en raad van toezicht Willemsoord.
11-09-1839	● Kolonistenzoon Cornelis Kok en ingedeelden Adrianus Soer en Christiaan van Eek: wortelen gestolen uit de tuin van J: C: van Ledden Hulsebosch. Getuige Rika Aukes. ● Kolonistenzonen Hannes Oostmeijer, Gabe Hoekstra en Lourens Augustijn: inbraak in het magazijn en de woning van magazijnmeester Lindeman. Genoemd kolonist Bijlaart, bakkersbaas Seelenhorst, Limbeek, van Herpen, Oostmeijer. ● Kolonistenzoon Gerrit Tjalling Gerritsma: boom kappen in Sterrenbosch (vervolg van 27-04-1839). Getuigen Meijer van den Bosch, Verboom en Bresler. ● Kolonist Abraham Ruben van Emden: slaan Elias Godschalk Pothuis na de beschuldiging dat hij bij kolonist Gutseloe varkensvleesch zou hebben gegeten. ● Kolonist Gosse Jager: zonder verlof kolonie verlaten. (zie ook 17-10-1839) ● Kolonist Evert Pronk: zonder verlof naar Veenhuizen gegaan. ● Kolonist Simon Lezier Balen: zonder verlof kolonie verlaten. Met verklaring door ene Joh Seepers uit Rotterdam, waarin wordt genoemd M:  A. C. Juijnboll. (zie ook 17-10-1839)	Volledige transcripties van raad van politie en tucht, raden van toezicht Frederiksoord en Willemsoord, en verklaring over het verblijf van Lezier Balen in Rotterdam.
17-10-1839	● Ingedeelde Johanna Hochepied: desertie. ● Kolonisten Gosse Jageren Simon Lezier Balen: zonder verlof kolonie verlaten. Zie ook 11-09-1839. ● Kolonist Albert Klaver: mishandeling kolonistenzoon en adsistent bij de katoenweverij Adrianus Götz die zoon Dirk Klaver aan het werk wilde houden. Getuigen Cornelis Nobbe en Frederik de Vries. ● Kolonist Hermanus Krabbendam: verzet tegen wijkmeester J. Uhl en den sectiebaas L. Bollen. ● Josephus van Staai de Melger: huisverzorger J. H. Horst mishandeld. Al zeggen de getuigen Trijntje Stevens, Baan Metzelaar en Jacob Toornstra dat Horst begon. ● Josephus van Staai de Melger, ingedeeld bij Horst, Baan Metzelaar, ook ingedeeld bij Horst, Arij van Gerfsen, ingedeeld bij Boddedijk, en de kolonistenzonen Cornelis Onrust en Willem Lagcher: uitschelden en aardappels gooien naar Josephus van der Lugt en vrouw. Verder genoemd Pier Piebes Haitsma, ingedeeld bij van Duuren, en kolonistenzoon Adriaan van Dalen. ● Kolonistenzonen Jan van Ham en Klaas Kraan: naar de Dwingelo's kermis gegaan om in een herberg viool te spelen. ● Martinus Baas, voorkind van de vrouw van Machgielsen: 4 jaar geleden desertie. ● Kolonist Kramer door buurvrouw, vrouw van den kolonist Friess, beschuldigd knollen van de Maatschappij te hebben verkocht. ● Kolonist A. Brinkman: stro van de Maatschappij verkocht. Genoemd vrouw de Roode die in heideveld achter Brinkman woont.	Volledige transcripties van raad van politie en tucht, raden van toezicht Frederiksoord, Wilhelminaoord (twee maal) en Willemsoord
09-12-1839	● Jan Boomert, ingedeeld bij kolonist PH Rijnbergen: werkweigering. Genoemd opziener H. Hilkemeyer. ● Kolonist A. Roffers heeft tegen derden gezegd dat de geheele kolonie moet verbranden. Getuigen kolonisten M. Zandwijk en Hemrika. ● Kolonistendochter Maria Spoel: schietspoel ontvreemd. Genoemd Arie Spoel, opziener der katoenweverij G. Eman, Kornelia Pennings. ● Martinus Haakmeester: zoolleer ontvreemd. ● Kolonist D. Mulder: aardappelen ontvreemd van landje weduwe Winkelhuis. Genoemd ingedeelde G.F. Rietbroek, opziener H. Hilkemeijer. ● Kolonistenzoon Hendrik Biemans: dronkenschap. ● Kolonistenzoon Jacobus Kleinee: dronkenschap. ● G C Moorrees, ingedeeld bij kolonist van Marle en assistent in katoenweverij: dronkenschap en andere assistent geslagen. ● Kolonist Klaas Loenen: aardappelen van de Mij verkocht en eerste verstrekking verkocht. ● Kolonistenzoon Andries Poelstra: misleiden directie bij verlofaanvraag. ● Kolonistenzoon Hendrik Zwier: vioolspelen in een kroeg buiten de kolonie. ● Kolonistenzoon Christoffel Jansen: vioolspelen in een kroeg buiten de kolonie. ● Kolonistenzoon Josephus Souverijn: vioolspelen in een kroeg buiten de kolonie (maar heeft de viool alleen maar vastgehouden, niet gespeeld). ● Hendrik Mulder, ingedeeld bij kolonist Arends: desertie.	Volledige transcriptie raad van politie en tucht en één raad van toezicht Frederiksoord, geen transcripties andere raad van toezicht Frederiksoord, raden van toezicht Wilhelminaoord en Willemsoord en verklaring wijkmeester Verhagen over kolonist Loenen.
11-01-1840	Nav Raad van toezicht Frederiksoord 10-01-1840: ● 1) Hermanus Jacobus Havermans, K1H64: misbruik sterke drank, ontkent, maar wijkmeester Uhl heeft hem gevonden → 8 dgn strafkamer. Stukjes transcriptie staan op de pagina Havermans. ● 2)  Margaretha Verboom, K1H2: zwanger door onzedelijke omgang met gedeserteerde bestedeling  Pieter Duurman → strafkolonie ● 3) Lucas Vergeer, K1H78 , kleinzoon van Bodenstaff: heeft Johanna Clara Verbeek, K1H48, en  Harmke Weitering, K1H73, mishandeld → 3 dgn strafkamer ● 4) Sophia Molewijk, K1H5: traagheid in de katoenfabrijk → ernstige vermaning ● 5) Bestedeling Antonie Johannes Lowies, K1H62: baldadidheid in de katoenfabrijk → 3 dgn strafkamer ● 6) Kolonistenzoon Pieter van Belkum, K1H31: baldadigheid in de catechisatie → 3 dgn strafkamer Nav Raad van toezicht kolonie 2 van 10-01-1840: ● Willem Gabel, ingedeelde bij de weduwe Wiederholt: lagchen tijdens cathechisatie → 5 dgn strafkamer ● Kinderen van vrouw Hafkamp: belediging kinderen van Schnoor	GEEN transcripties
15-02-1840	● Vrouw van den Kolonist J: Meij en de weduwe Jansen Meij: rogge uit de schuur van de wijkmeester Uhl genoemn en met hulp van ingedeelde Dirk van Deutekom te Nijensleek verkocht. Ook H: Krabbendam zou rogge bij H: Oostindien hebben verkocht. ● Jan van der Hoef en zijn zoon Gerrit van diefstal beschuldigd door dochter Jannetje van der Hoef. ● Evert ten Dulk: armoedig huishouden en tekort aardappelen. ● Kolonist J: Blessie: voornemen een weinig hooi voor een hoofdkussen te stelen. ● Ingedeelde J. C. Voorbrood: herhaalde dronkenschap. ● Vrouw van den kolonist Posener: ruzie met vrouw van Israelitische leraar Jacobson. Salomon Mozes Vogel: ruzie met de Israelitische leraar Jacobson.	Transcripties van raad van politie en tucht en van raad van toezicht Willemsoord. Geen transcripties raden van toezicht Frederiksoord en Wilhelminaoord.
23-03-1840	● Gemeensman Hulsbring is er niet omdat zijn vrouw bij een van de zaken betrokken is. ● Johannes Hendrikus Bodenstaff: goederen uit de timmerwinkel gebruikt voor een nieuwe tafel, een zandbakje, een houten hok, een stoof en een bloemenbak. Genoemd onderdirecteur Faaken. ● Gerben Dijkstra: zonder verlof kolonie verlaten ● Kolonistenvrouwen van van P. Harmsen, H. Hulsbring, H. Arends en J. van der Wulp, de kolonist Johannes Dam en de ingedeelden Jantje Zwaan en Wouter Kleijzen:  handelen in katoen ● Albertus Joh. de Groot: zoekmaken kleding ● Kolonist Jan Remijn: verkoop hemden ● Ingedeelde Willem Gabel: baldadigheid aan woning kolonist Van Ooijen ● Kolonistenzonen Johannes Brinkman en Pieter van Putten: vernieling ● Kolonist Hendrik Scholten: verkoop aardappelen ● Johannes Jacobus Aanhout: altijd dronken	GEEN transcripties
16-05-1840	● Mededeling president: ingedeelde Desiré Joseph Le Clerc wegens desertie al naar Ommerschans. ● Mededeling president:kolonist Daniel van Dinteren wegens dronkenschap en verkoop goederen al naar Ommerschans. ● Johanna Agneta Bloemendaal, ingedeeld bij de kolonist Bodenstaf: dronkenschap. ● Lourina Frankot, voordochter van Hendrik Arends: desertie ● vrouw van kolonist Fellinga: ontvreemden turf. ● Jan van Agteren: ontvreemden turf en aardappelen volgens beschuldiging vrouwen van Van der Hulst en Scholten, maar waarschijnlijk wraakactie (zie 23-03-1840) ● Weduwe Breek: zoons kind in huis genomen. ● Abraham Ruben van Embden en vrouw Sarah Duque: belediging Israelitische leraar Jacobson. Genoemd: Wilhelmina en Cornelis Nicola, Jacob Nordt, A. M. Boas, Barend Matteman, Hille Pothuis. ● Gerritje Snoek: vernieling. ● Kolonistendochter Sara Posener: desertie.	Raad van politie en tucht deels transcriptie deels samenvatting, geen transcripties van brief onderdirecteur Willemsoord over Van Dinteren, brief van Van Dinteren, raden van toezicht Frederiksoord en Wilhelminaoord. Transcripties van raad van toezicht Willemsoord en twee brieven van Nehemina Jacobson.
15-08-1840	● Kolonist Jan Dunnik: dronkenschap (stukjes transcriptie op de pagina Dunnik). ● Egbert van Rooijen, voorzoon van de vrouw van Schrevensdijk: verzet tegen wijkmeester J. Uhl. ● Kolonistenzonen Willem Venker, Evert Evers, Pieter Ekhart en Gerrit Huisman, en de ingedeelden Theodorus Meijer en Jacob Toornstra: door opziener A. Lucassen betrapt op vertrappen rogge. Getuige vrouw Rochel. ● Kolonist Jan Kraan en gezin: rogge ontvreemd en onder de bedstede geborgen. Ook genoemd Arie Kraan en kolonist Johannes Jacobus Elmers. ● Kolonistenzoon Joannes Zonnenberg: verzet tegen fabrieksbaas Knuppel. ● Engel Elisabeth Schnoor: desertie. ● Kolonist Jan Daniël Adee: misbruik sterken drank waardoor hij zijn been heeft gebroken. ● Kolonist Aldert Cornelis Doornbos: dronkenschap. Uitstel en behandeling op 21-09-1840.. ● Ingedeelde Leonardus de Jongh en kolonistenzonen Mens Hoen, Johannes Brinkman en Jan Daniël Adee: desertie. ● Kolonistenzoon Roelof Logeman: spant van het dak uitgebroken. ● Kolonist Johan Gerrit Pennink: belediging wijkmeester Jan Klijzing. ● Kolonist Gerrit van Zwol: klaver die niet van hem was aan de koe gevoerd. ● Kolonistenzoon Dirk Capelle: mishandeling    van kolonistenzoon Johan Andreas den Ouden. ● Ingedeelde George Frederik Auberlijn: zonder verlof kolonie verlaten. ● Mededeling president: vrouw van kolonist Van Dinteren en dochters Maria Petronella en Apolonia van Dinteren: desertie en al overgebracht naar de strafkolonie op de Ommerschans.	GEEN transcripties
21-09-1840	● Kolonist Broer van Belkum: dronken → 4 dgn strafkamer. ● Kolonist Joseph van der Lugt: belediging wijkmeester Jan Mulder → Onbepaalde tijd strafkolonie. ● Elisabeth van Keulen en Gerrit van Vugt, beide ingedeeld bij de weduwe Van der Wulp, en Egbert van Rooijen, ingedeeld bij de kolonist Zorn: baldadigheid aan de woning van de kolonist Johan Pieter Hentz → eerstgenoemde 5 dgn strafkamer, anderen vrijspraak. ● Ingedeelde Johannes Dubois: mishandeling    met een dorschstok van kolonistenzoon Frederich Adolf Schnoor → Ernstige vermaning. ● Vrouw en dochter van kolonist Goossens: ongehoorzaamheid door 's avonds door te werken → Ernstige vermaning. ● Mededeling president: ingedeelde Alberdina Maria Elisabeth Coenegracht: desertie en zich verborgen in een hut in de nabijheid met de kolonistenzoon Christoffel M. Jansen → al naar de Ommerschans overgebracht. ● Kolonistendochter Geertje Atsma: zwanger van kolonistenzoon Jan Willems Vreelink, die haar, na alvorens haar in die toestand te hebben gebragt, had verlaten zich vervolgens had opgehouden met zijne tegenwoordige vrouw Neeltje Groenewoud , waarmee hij in april jl is gehuwd, en welke zich ook reeds voor het huwelijk in eene zwangere staat bevond → Allemaal voor onbepaalde tijd naar de strafkolonie op de Ommerschans. ● Kolonist Aldert Cornelis Doornbos: behandeling van de in de zitting van 15 augustus genoemde dronkenschap → strafkolonie.	GEEN transcripties.
07-11-1840	● Johanna Agnetha Bloemendaal, ingedeeld bij kolonist Nossen: dronkenschap ● Egbert van Rooijen, voorzoon van de vrouw van Schrevendijk, ingedeeld bij kolonist Zorn: brutaliteit tegen opziener W. Uhl en onzedelijke omgang met Karolina Penning, voordochter van de vrouw van kolonist Krabbendam ● Kolonistendochter Rensje van Lubeck: desertie ● Kolonistenzoon Jan Hendrik Samuel Hilkemeijer: desertie ● J. Hahn: ongeoorloofde uitdrukkingen tegen onderdirecteur Faaken ● Johannes Leffef: belediging timmerman Hendrik Knol ● Ingedeelde Cornelis Oosterveen: dronkenschap ● Kolonistenzoon Hendrikus Krabshuis en ingedeelde Nicolaas Nieuwenhuis: baldadigheid aan de school en belediging onderwijzer ● Kolonist Hendrik Godfried Rangen: herhaalde dronkenschap, laatste keer bij de Vledder kermis ● Ingedeelde Jan Jacobs de Haas: desertie ● Gerrit van Zwol: diefstal van brandzoden bij een in de nabijheid van de kolonie wonende boer ● Kolonistengezin Bolkensteijn: ingedeelde Adrianus Zuidgeest bestolen.	GEEN transcripties.