Naar het overzicht
van de maandbladen
Dit is het jaar van de 'Vlugtige waarnemingen'. Één kritisch geschrift over de koloniën van weldadigheid. En het hele jaar staat in het teken ervan.
De hoofdredacteur blijkt heel veel van gedichten te houden. Een groot deel, en soms het grootste deel van het blad vult hij daarmee. Af en toe geef ik dat hieronder aan.
Van pagina tot 71 gedichten.
pagina 72 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Gedichten van pagina 147 tot 150
pagina 151 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
slechts één gedicht op pagina 236
pagina 237 Berigten wegens den staat der
Maatschappij en uit de koloniën
De Vlugtige Waarnemingen worden hier al genoemd
pagina 246 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Het hele stuk van kolonist Klaas Visser wordt hier afgedrukt. Uit
de inleiding: Terwijl de Perm. Komm. onzer Maatschappij zich
onledig houdt met het voor den druk gereed maken harer eigene
aanmerkingen op het werkje, getiteld: Vlugtige waarnemingen, enz,,
is zij even vóór het afdrukken dezes, verrast geworden door de
eenvoudig hartelijke, maar niet minder ware en afdoende taal eens
kolonisten zelven tegen dit werkje uitgesproken … enz
STAMELENDE WAARHEID TER BEANTWOORDING VAN DE VLUGTIGE
WAARNEMINGEN, EN AANMERKINGEN OMTRENT HET BESTAAN DER
KOLONISTENHUISGEZINNEN IN DE VRIJE KOLONIEN FREDERIKS EN
WILLEMSOORD BESTAANDE IN DE PROVINCIE DRENTHE VAN HET KONINGRIJK
DER NEDERLANDEN
Eerst veel bescheidenheid.
Maar Visser schrijft het toch maar op omdat hoe gebrekkig dan
ook, de stamelende waarheid bij een geleerd en verstandig
man nog altoos aangenamer en welgevalliger zal zijn, dan een
verheven logen- en lasterschrijver.
Veel over de oogstresultaten
En met deze waarheid, hoop ik, hoe gebrekkig dan ook uitgestameld,
onze vlugtige lasteraar, bij alle mijne geëerde landgenoten,
omtrend zijne voor mij bijna onbegrijpelijke waarnemingen en
aanmerkingen, geheel tot logen en laster gebragt te hebben,
aangaande onze landbouw
onze vlugtige lasteraar
Het bestaan der kolonisten
(…)
maar waar tog mijne geëerbiedigde lezer maak ik een aanvang, en
waar zal ik einden, indien ik na waarheid alle die voorregten, al
dat genot zal opnoemen, hetwelk alle kolonisten-huisgezinnen
zonder onderscheid evenredig genieten, dewelke de vrije koloniën
bewonen
(…)
van niemand word meerder of zwaarder arbeid gevorderd dan zijn
ligchaamskragten toelaten,
(...)
niemand wordt door het regt of orders, dewelke er op de vrije
koloniën bestaan, onderdrukt of overheerd; hij die zijn pligten
doet, zig zedig en oppassend gedraagd, leeft even zoo vrij als een
ingezeten man in de gewone maatschappij, en geniet daarvoor door
de Maatschappij van Weldadigheid beloning en bevordering
(...)
opsomming voorregten
al ware het ook, dat een geheel huisgezin, in een geheel jaar,
door oorzaak van ziekte of onvermogens geen cent kon verdienen,
dan geniet hij nog het voorregt van vrij te wonen, 24 pondtekentje
brood, 1/2 schepel aardappelen per hoofd in de week te verdienen
- doctoor en medecijnen bijna voor niet. Hij doelt op de dan
nog maar net ingevoerde verplichte ziektekostenverzekering avant
la lettre waarbij kolonisten ‘eene cent ’s weeks voor elk
lid van een huisgezin’ moeten betalen en dan gratis
gezondheidszorg genieten.
- 1 of 2 melkkoeien
- 100 roeden tuingrond voor ijgen gebruik
- op iedere gulden 10 cents administratiekosten
- hij laat per week 3 gulden staan voor het kleedingfonds en
ontvangt dan vier maal per jaar de benoodigde kleeding,
huismeubelen en gereedschappen uit het algemeene magazijn
- hij maakt Van Waardenburg uit voor een lekkerbek omdat hij
kritiek heeft op de winkels, waarin inderdaad 'zuiker, ciroop,
kandij' niet te krijgen zijn
meer over het bestaan van kolonisten, ook al zijn er tussen die
niet tevreden zijn
onze geliefde Generaal J. v.d. Bosch, die een eenigen man is,
(...)
vanaf p 321 gaat het over Van Waardenburg:
verkeerde ondernemingen en slechte direktie
inhuren van arbeiders van buiten terwijl de eigen kolonisten
toekijken
hij laat grond waarin al aardappels zitten alsnog branden
waardoor die aardappelen 'gebraden of geheel verbrand zijn'
hij probeerde mest te maken van diep uitgegraven veen,
pagina 363 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met op pagina 368 Deel 1 van de Beoordeeling en
wederlegging van de vlugtige waarnemingen en aanmerkingen omtrent
het bestaan der kolonisten-huisgezinnen
In het exemplaar dat ik in de bibliotheek van de Rijks
Universiteit Groningen gezien hebzit in dit nummer een plaatover
de hoeveelheid voeding in de Ommerschans, maar die zit er bij de
scans van Delpher niet bij.
pagina 439 Bespreking van het boekje (door een employë) Tefereel
van een gelukkig leven, zie hier.
pagina 463 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met Deel 2 van de Beoordeeling en wederlegging van de vlugtige waarnemingen en aanmerkingen omtrent het bestaan der kolonisten-huisgezinnen
pagina 501 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met meteen het jaarverslag over 1827 (doordat het boekjaar is gelijkgeschakeld met het kalenderjaar was 1827 slechts 9 maanden lang).
Gaat eerst over de afwezigheid van Johannes door eene vereerende
zending naar de West-Indiën
Dan de slappe subcommissies
pagina 507 maar weinig (21, waarvan 9 ter vervanging)
behoeftige huisgezinnen.
Dan het contract van 1827: Heeft de Maatschappij vroeger vele
verliezen geleden, en groote moeijelijkheden te overwinnen gehad,
veroorzaakt door de gebrekkige uitvoering van wege 's Lands
regering van de met dezelve aangegane overeenkomsten; thans heeft
een en ander opgehouden. Z.M., onze geeerbiedigde Koning,
behoorlijk ingelicht geworden zijnde nopens den aard en de
gegrondheid onzer klagten, heeft bij besluit van den 17 Augustus
1827, No 124, goedgekeurd een nader contract , door Z.E. den
Minister van Binnenl. Zaken met de Maatschappij aangegaan,
houdende bepalingen van vergoeding aan dezelve van het onderhoud
van een aantal, tot den arbeid geheel of gedeeltelijk ongeschikte,
bedelaars en weezen, vondelingen en verlatene kinderen, tot welker
overneming en voorloopige verpleging de omstandigheden ons als
genoodzaakt hadden, en van al de zoodanigen, die nog nader naar de
koloniale gestichten zullen worden opgezonden, voor welk onderhoud
tot dus verre geen enkele penning aan de Maatschappij werd te goed
gedaan, daar de bestedingspenningen alleen ter aflossing en
rentebetaling van de, voor de vestiging benoodigde, gelden bestemd
zijn.
Volgen de bedragen
Deze alleszins billijke en zeer matige vordering van de zijde
enzovoort, gaat erover dat de Mij toch nog heel veel voordeel aan
de NL maatschappij biedt
pagina 511 over heropvoeding eindigt het op en daarna aan
dezelve (bedoeld wordt de maatschappij) wedergegeven worden
pagina 512 In 1827 zijn – met de 350 van Hoorn erbij – 809
bedelaars opgenomen
pagina 520 De sterfte te Ommerschans (1 op 16) vergeleken
met die van Hoorn in 1817-1822 (1 op 6,85) en allke werkhuizen
samen in die periode (1 op 14,87).
In 1827 zijn 298 bedelaarskolonisten ontslagen, waarvan 49 om
'meer bijzondere redenen' , en 114 die zich ' vrijwillig voor de
dienst bij de Oostindische troepen hadden aangegeven' en 135
op de gewone voordracht. Bij die laatste wordt gesproken van 'eene
zekere hoeveelheid oververdiensten'
Verder 213 overgebracht naar Veenhuizen, 68 ontvlucht en 61
gestorven.
Van 1824-1827 hebben 800 het gesticht verlaten, en nu zitten er
slechts 35 die er eerder al eens gezeten hadden.
pagina 522 Verbouwd op de Ommerschans (met getallen) rogge,
boekweit, aardappelen, wortelen, knollen, erwten, spurriezaad,
witte en zwarte haver, koolen. Plus stalvoeder: best klaverhooi,
stroo, ruta baga, winter- en zomerrogge, groen afgesneden, en
spurrie, klaver, groen gevoerd, knollen.
pagina 540 Verslag van schoolonderwijs, godsdienst en
zedelijkheid in de koloniën in 1827.
pagina 554 Financieel jaarverslag over 1827.
pagina 623 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met Deel 3 van de Beoordeeling en wederlegging van de vlugtige waarnemingen en aanmerkingen omtrent het bestaan der kolonisten-huisgezinnen
pagina 703 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met Deel 4 en slot van de Beoordeeling en wederlegging van de vlugtige waarnemingen en aanmerkingen omtrent het bestaan der kolonisten-huisgezinnen
pagina 791 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën
Met eerst de commissie van toevoorzigt over het dienstjaar 1827.
Tegenover pagina 801 zit een tekening van de zuidwal van de Ommerschans en op het volgende vel een vooraanzicht van het gesticht.
pagina 802 Kolonieberichten
Een kolonist is tot zes dagen veroordeeld in Zwolle.
Een beschrijving van de grondsoorten in de kolonien en de tijd en
wijze der bezaaijng met brem.
Bevolking plus huizen per 1-9-1828 en 1-10-1828 (pagina
803). In de vrije koloniën 2242 respectievelijk 2263 mensen,
416 hoeves waarvan 350 bewoond! Leegstand dus.
pagina 875 Berigten wegens den staat der
Maatschappij en uit de koloniën
- uitloting negociatie
- ledenwinst Schiedam
- gift 25 gulden voor aankoop evangelische gezangboeken
- gift van Van der Heij ten behoeve van den leeslust onder de
bedelaars-kolonisten, bij den wederom aangevangen hebbende lange
winteravonden + titels van de boekjes
- verlof kinderen uit Veenhuizen (+ blijken van erkenning voor het
Goede Werk daar)
- Uit Ommerschans 98 naar Veenhuizen, en 36 in de Indische dienst
- nieuwe geneesheer Sasse in Veenhuizen
Onderaan pagina 880 begint Visser:
- toch weer behoorlijk wat sterfgevallen
- aardappels in de grond bevroeren, winterrogge ingezaaid
- over wel of niet met brem bemesten
- vechtpartijen, die naar Assen gaan!
- de zondagsscholen zijn weer begonnen
- naburige gemeenten hebben onder de kol kinderen onderwijzers
voor hunne kinderen egzocht
pagina 954 Berigten wegens den staat der Maatschappij en uit de koloniën