Naar het overzicht
van stukken over ONDERWIJS





Meester Jan Jeltes Witsiers of Witziers komt uit Dokkum en vertrekt na een aantal jaren in het koloniale onderwijs om de post van ondermeester in Westzaan te aanvaarden


Jan Jeltes Witsiers of Witziers komt op 31 augustus 1823 in de kolonie Willemsoord aan. Volgens de kolonieadministratie is hij geboren op 27 november 1810, dus is hij bij aankomst twaalf jaar oud. Hij komt uit Dokkum en wordt in de kolonie geplaatst op basis van het contract dat de Wees- en Armvoogden te Dokkum hebben met de Maatschappij. Zie hier voor een uitleg over contracten en hier de lijst waarop de Dokkumse contracten staan.

Of zij er iets mee te maken heeft, weet ik niet maar twee jaar later, op 30 juni 1825, komt vanuit Dokkum ene Anna Witziers, geboren 6 juli 1818, aan in het kindergesticht Veenhuizen-3. Ze staat met weesnummer 1365 in het register van het derde gesticht met invnr 1572 en in de wezenregisters met de invnrs 1410, 1411 en 1413 (zie bovenaan de pagina hoe de scans daarvan te bereiken). Zij verlaat het kindergesticht met ontslag op 5 april 1836.

Of zij familie is weet ik niet. Terug naar Jan Jeltes. Hij wordt bij verschillende koloniale gezinnen in Willemsoord ingedeeld.

Als ingedeelde

● Vanaf zijn aankomst tot 13 maart 1826 bij de huisverzorger Christoffel Krediet en na diens dood zijn weduwe Grietje Harms van der Meulen op hoeve 64 van Willemsoord.

● Daarna bij het echtpaar George Rudolf Brasé en Johanna Christina Voigting, op hoeve 71. Als die twee gedeserteerd zijn, gaat Jan Jeltes op 24 juni 1827 over naar:

● Hoeve 70 bij de huisverzorgers Jan Ragius en Grietje van der Wal. Na bijna twee jaar gaat hij op 26 april 1829 over naar:

● Hoeve 32 (voorheen hoeve 121) bij kolonist Arie van Bruchem en Anieke Sterrenberg, maar dat duurt niet lang want op 15 juni 1829 gaat hij naar zijn laatste adres:

● Hoeve 57 bij Pieternella van Herwaarde weduwe Zwak. Het is niet uitgesloten dat hij tot het onderwijs geïnspireerd wordt door de ook hier wonende Dordtse wees Pieter van der Koogh.

Als onderwijzer

Hij blijft hier bijna twee jaar en dan begint zijn onderwijscarrière.

● Op 1 mei 1831 gaat Jan Jeltes als 'tweede onderwijzer naar het derde gesticht te Veenhuizen'.

● Een paar maanden later, op 1 oktober 1831, gaat hij als tweede onderwijzer naar het eerste gesticht in Veenhuizen. Aan die post is een salaris van 250 gulden per jaar verbonden. Met dat loon staat hij ook in mapje 2 van invnr 1007 (daarvan zijn geen scans).

● Vanaf 1 juli 1833 wordt hij officieel tot de personeelsleden gerekend.
 
● Na een schoolbezoek aan het eerste gesticht schrijft de adjunct-directeur voor het onderwijs op 1 juli 1835: 'De 2e Onderwijzer Witzier voorzien van eene ruime mate van gezond verstand, volgt gaarne de wenken van zijnen Onderwijzer.', zie hier.

Vertrek

● Dan heeft hij een baan als onderwijzer elders in het land gevonden. Volgens een invoerder van Vele Handen schrijft hij in invnr 168 scan 396 (maar dat scannummer klopt helaas niet!) een soort afscheids- of bedankbrief. Hij beschrijft daarin zijn eigen succesverhaal. Hoe hij bijv. op een gegeven moment bij Van Wolda in huis komt, opklimt tot ondermeester eerst te Willemsoord, daarna tweede onderwijzer in Veenhuizen. Hij vertrekt nu uit de koloniën om in de gewone maatschappij de post van ondermeester in Westzaan te aanvaarden.

● Als datum van ontslag en vertrek uit de kolonie staat in de registers 1 april 1836, wat een paar dagen eerder is dan de in het begin genoemde Anna Witziers uit Veenhuizen vertrekt!

● Op 7 april 1836 schrijft de adjunct-directeur voor het onderwijs dat 'de verdienstelijke J.J. Witzier is vertrokken en dat hij daarom met onderwijzers moet gaan schuiven, invnr 170 scan 095.

● In zijn jaarverslag over 1836 schrijft de adjunct-directeur over de vervanging van 'den standvastigen Witzier', zie hier.

Tot slot

Op Wiewaswie is te vinden dat op 11 mei 1845 te Wognum Jan Jeltes Witziers, 34 jaar oud, geboren te Dokkum, zoon van Jelte Pieters Witziers en Anna Elizabeth Jans Stavorinus in het huwelijk treedt met Jansje Groot, oud 28 jaar, geboren te Westzaan, dochter van Ariaan Groot en Trijntje Schippers. En zijn beroep is dan nog steeds onderwijzer.

Overigens arriveert op 12 november 1840 vanuit Dokkum ene Anna Elizabeth Witsiers, geboren in 1816, dus misschien dezelfde als de eerder genoemde Anna?? Zij wordt bij koloniale gezinnen in Willemsoord ingedeeld.