Naar het overzicht
van stukken over ONDERWIJS
Jan Jeltes Witsiers of Witziers komt op 31
augustus 1823 in de kolonie Willemsoord aan. Volgens de
kolonieadministratie is hij geboren op 27 november 1810,
dus is hij bij aankomst twaalf jaar oud. Hij komt uit Dokkum
en wordt in de kolonie geplaatst op basis van het contract dat de
Wees- en Armvoogden te Dokkum hebben met de Maatschappij. Zie hier
voor een uitleg over
contracten en hier de
lijst waarop de Dokkumse contracten staan.
Of zij er iets mee te maken heeft, weet ik niet maar twee jaar
later, op 30 juni 1825, komt vanuit Dokkum ene Anna
Witziers, geboren 6 juli 1818, aan in het
kindergesticht Veenhuizen-3. Ze staat met weesnummer 1365 in het
register van het derde gesticht met invnr 1572 en in de
wezenregisters met de invnrs 1410, 1411 en 1413 (zie bovenaan de
pagina hoe de scans daarvan te bereiken). Zij verlaat het
kindergesticht met ontslag op 5 april 1836.
Of zij familie is weet ik niet. Terug naar Jan Jeltes. Hij wordt
bij verschillende koloniale gezinnen in Willemsoord ingedeeld.
● Vanaf zijn aankomst tot 13 maart 1826 bij de
huisverzorger Christoffel Krediet en na diens dood zijn
weduwe Grietje Harms van der Meulen op hoeve 64 van
Willemsoord.
● Daarna bij het echtpaar George Rudolf Brasé en Johanna
Christina Voigting, op hoeve 71. Als die twee gedeserteerd
zijn, gaat Jan Jeltes op 24 juni 1827 over naar:
● Hoeve 70 bij de huisverzorgers Jan Ragius en Grietje
van der Wal. Na bijna twee jaar gaat hij op 26 april
1829 over naar:
● Hoeve 32 (voorheen hoeve 121) bij kolonist Arie van Bruchem
en Anieke Sterrenberg, maar dat duurt niet lang want op 15
juni 1829 gaat hij naar zijn laatste adres:
● Hoeve 57 bij Pieternella van Herwaarde weduwe Zwak. Het
is niet uitgesloten dat hij tot het onderwijs geïnspireerd wordt
door de ook hier wonende Dordtse wees Pieter
van der Koogh.
Hij blijft hier bijna twee jaar en dan begint zijn
onderwijscarrière.
● Op 1 mei 1831 gaat Jan Jeltes als 'tweede onderwijzer
naar het derde gesticht te Veenhuizen'.
● Een paar maanden later, op 1 oktober 1831, gaat hij als
tweede onderwijzer naar het eerste gesticht in Veenhuizen. Aan die
post is een salaris van 250 gulden per jaar verbonden. Met dat
loon staat hij ook in mapje 2 van invnr 1007 (daarvan zijn geen
scans).
● Vanaf 1 juli 1833 wordt hij officieel tot de
personeelsleden gerekend.
● Na een schoolbezoek aan het eerste gesticht schrijft de
adjunct-directeur voor het onderwijs op 1 juli 1835: 'De
2e Onderwijzer Witzier voorzien van eene ruime mate van gezond
verstand, volgt gaarne de wenken van zijnen Onderwijzer.', zie hier.
● Dan heeft hij een baan als onderwijzer elders in het land
gevonden. Volgens een invoerder van Vele Handen schrijft hij in
invnr 168 scan 396 (maar dat scannummer klopt helaas niet!) een
soort afscheids- of bedankbrief. Hij beschrijft daarin zijn eigen
succesverhaal. Hoe hij bijv. op een gegeven moment bij Van Wolda
in huis komt, opklimt tot ondermeester eerst te Willemsoord,
daarna tweede onderwijzer in Veenhuizen. Hij vertrekt nu uit de
koloniën om in de gewone maatschappij de post van ondermeester in
Westzaan te aanvaarden.
● Als datum van ontslag en vertrek uit de kolonie staat in de
registers 1 april 1836, wat een paar dagen eerder is dan
de in het begin genoemde Anna Witziers uit Veenhuizen
vertrekt!
● Op 7 april 1836 schrijft de adjunct-directeur voor het
onderwijs dat 'de verdienstelijke J.J. Witzier is vertrokken en
dat hij daarom met onderwijzers moet gaan schuiven, invnr 170 scan
095.
● In zijn jaarverslag over 1836 schrijft de
adjunct-directeur over de vervanging van 'den standvastigen
Witzier', zie hier.
Op Wiewaswie is te vinden dat op 11 mei 1845 te Wognum
Jan Jeltes Witziers, 34 jaar oud, geboren te Dokkum, zoon van
Jelte Pieters Witziers en Anna Elizabeth Jans Stavorinus in het
huwelijk treedt met Jansje Groot, oud 28 jaar, geboren te
Westzaan, dochter van Ariaan Groot en Trijntje Schippers. En zijn
beroep is dan nog steeds onderwijzer.
Overigens arriveert op 12 november 1840 vanuit Dokkum ene
Anna Elizabeth Witsiers, geboren in 1816, dus misschien
dezelfde als de eerder genoemde Anna?? Zij wordt bij koloniale
gezinnen in Willemsoord ingedeeld.