De subcommissie van weldadigheid te Middelburg krijgt voorjaar
1825 een plek aangeboden voor een arbeidershuisgezin te
Veenhuizen. Zie op deze
pagina algemene informatie over arbeidershuisgezinnen, en
een lijst van de eerste arbeidersgezinnen in het derde gesticht
te Veenhuizen staat op deze
pagina.
Designatie
Middelburg doet een voordracht en op 26 maart 1825 gaat
de permanente commissie daarmee akkoord, zie designatie 86 in het
designatieregister
1824. Het gaat om het gezin van Jacob Heidt, wiens achternaam in
de stukken even vaak voorkomet als Heijdt of Heijt. Hier mijn
aantekeningen over hen.
Aankomst
Op 30 april 1825 meldt Middelburg dat ze zijn vertrokken.
invnr 73 scan 351. Zie bovenaan de pagina hoe de scans te bereiken
zijn.
Op 10 mei 1825 komen ze aan. Volgens het
designatieregister beginnen ze in woning 52 van het tweede
gesticht, maar dat is in het stamboek doorgehaald en vervangen
door woning 45 van het derde gesticht en daarna gaan ze
per 7 augustus 1825 naar woning 67 in datzelfde gesticht.
Ze staan geadministreerd op scan 120 van het stamboek van het
derde gesticht met invnr 1572 en in de stamboeken van
arbeidershuisgezinnen 1828-1834 met invnr 1573 op scan 22,
1834-1847 met invnr 1574 op scan 18 en 1848-1859 met invnr 1575 op
scan 47.
Van die inschrijvingen neem ik de gezinsgegevens over, met de
kanttekening dat de kolonieadministratie de aantekeningen zijn van
een particuliere organisatie en dus geen officiële bron waarop
blindgevaren mag worden.
Gezinssamenstelling
● Jacob Heidt is volgens die kolonieadministratie geboren
op 21 juli 1785. Hij is net als de rest van het gezin
hervormd. Hij is getrouwd met
● Susanna van Hullen, geboren 4 augustus 1793.
Het echtpaar heeft de volgende kinderen bij zich:
● Dingenis Heidt, geboren 10 mei 1815, en
● Jacob Heidt, geboren 20 september 1823.
Op 25 augustus 1826, invnr 80 scan 790, meldt Middelburg
dat ze een dochter gaan opsturen, die eerst bij haar grootmoeder
was achtergebleven. Dat moet dan zijn:
● Maria Heidt, geboren 19 april 1818.
Te Veenhuizen komt er bij:
● Machiel Heidt, geboren 9 februari 1826.
Overlijdens
Dan gaat het een tijdje helemaal mis:
■ Moeder Susanna van Hullen overlijdt 20 juni 1826.
■ Machiel Heidt overlijdt 4 juli 1826.
■ Jacob Heidt (junior) overlijdt 11 februari 1827.
Hertrouwen
Op 9 november 1827, invnr 88 scan 151-153, schrijft de
directeur der koloniën:
De arbeider kolonist J. Heidt van ZWEd Gestr. de Heer Faber van Riemsdijk te Veenhuizen de gunst verzocht en meer of min verkregen hebbende, is zonder bepaalde toestemming in het huwelijk getreeden met M.J. Friso, dogter van den Bouwboer Friso;
hier geene bijzondere redenen tegen zijnde, heb ik gemeend te mogen, en moeten toestaan dat deeze jonge vrouw in de sterkte van het Huisgezin van gemelde J. Heidt wordt opgenomen.
.
Zie over de bouwboer (een andere benaming voor 'hoevenaar', een
bewoner van een van de grote boerderijen op het terrein rond de
gestichten) Friso en zijn gezin inclusief Margaretha
Friso, op deze pagina.
Wonen en werken
■ Op een lijst van 13 augustus 1829, invnr 98 scan 257, staat het gezin Heidt bij woning 101, met de vermelding 'woont thans in een wijkmeesterwoning'.
■ Op een lijst van 20 januari 1832, invnr 121 scan 348,
worden bij Jacob Heidt twee functies vermeld. Hij is veearts en
hij is vaste ordonnans naar Frederiksoord, dus hij brengt de post
naar de directeur der koloniën te Frederiksoord en brengt post
vandaar naar Veenhuizen. Hij krijgt daarvoor 'drie gulden per week
op kwitantie'.
Mutaties
■ Op 1 mei 1834 gaat Dingenis Heidt in militaire
dienst.
■ Maria Heidt heeft blijkbaar verlof gekregen, want ze is
op 8 september 1834 'van verlof achtergebleven'. Daarmee
zijn alle kinderen uit het eerste huwelijk van Jacob Heidt het
huis uit.
Gezinsuitbreiding
Uit het huwelijk van Jacob Heidt en Margaretha Friso komen volgens de kolonieadministratie de volgende kinderen:
● Machiel Heidt, geboren 5 september 1828,
● Margaretha Heidt, geboren 12 februari 1830,
● Simon Heidt, geboren 19 augustus 1832,
● Willemina Heidt, geboren 23 november 1834,
● Willem Heidt, geboren 6 januari 1837,
● Hermanna Heidt, geboren 23 mei 1839,
● Jacob Heidt, geboren 12 april 1841, en
● Dingenis Heidt, geboren 26 augustus 1847
(wat erop duidt dat de eerdere Dingenis inmiddels is overleden).
Mutaties
■ Op 13 juli 1847 gaat Machiel Heidt
vrijwillig in militaire dienst.
■ Op 13 november 1847 overlijdt de man des huizes
Jacob Heidt.
Waschvrouw
Margaretha Heidt geboren Friso staat vanaf in ieder geval
1847 vermeld als 'waschvrouw' bij het derde gesticht. Bijgevoegd
een amateuristisch fotootje (ik ben schrijver GEEN fotograaf) van
Drents Archief toegang 0186 invnr 1007 mapje 10 (1853-1856). Ze
staat in hetzelfde invnr ook in de mapjes 7 (1847), 8 (1847-1849)
en 9 (1847-1853), altijd met hetzelfde salaris.
Leegloop
■ Op 18 mei 1851 krijgt Margaretha Heidt drie maanden verlof om in de gewone maatschappij een baan te zoeken. Zie de regeling waarop dat gebaseerd is. Het lukt haar en ze keert niet meer terug. Ze gaat echter niet ver weg, want ze trouwt op 29 november 1856 met een van de zonen van de weduwe Haarman, zie verder op deze pagina.
■ Op 22 januari 1853 gaat Willem Heidt in
militaire dienst. Daarvoor is hij nog erg jong, dus het zou
hooguit kunnen zijn bij de marine of bij het 'Instruktie bataljon'
in Kampen, waar jongens van 16 tot 18 jaar worden opgeleid tot
onderofficier, maar dat staat er niet bij.
■ Op 16 april 1853 gaat Simon Heidt met drie maanden verlof en op 21 mei 1853 doet Willemina Heidt dat. Maar hen lukt het nog niet, want ze zijn allebei op 17 september 1853 weer terug. Willemina probeert het opnieuw op 1 april 1855 en dan blijft ze weg.
■ Jacob Heidt gaat 1 februari 1857 in
dienst bij het 'Instruktie bataljon' te Kampen, zie hiervoor.
■ Simon Heidt vertrekt met ontslag op 6
januari 1858.
■ Hermanna Heidt verlaat Veenhuizen met ontslag op
9 april 1858.
Alleen de in 1847 geboren Dingenis Heidt is dan nog in huis. Wanneer hij en zijn moeder Margaretha Heidt geboren Friso Veenhuizen verlaten weet ik niet, maar dat moet zijn nadat de Staat de gestichten in 1859 van de Maatschappij van Weldadigheid heeft overgenomen.