De subcommissie van weldadigheid Amersfoort heeft altijd erg haar
best gedaan om leden voor de Maatschappij te winnen en in 1826 mag
zij weer een gezin plaatsen 'uit de contributie' (zie voor een uitleg daarvan deze
pagina). Op 20 oktober 1826 arriveert, tegelijk met
het gezin van Frans van Hensbergen uit Den Haag en dat van Jan
Smallenburg uit Haarlem, Jan van der Hoeff met echtgenote
en vier kinderen. In inventarisnummer 1370 bevindt zich een
nominatieve staat van aankomst.
Ze worden ondergebracht in hoeve 60 van de kolonie Frederiksoord. Zie hier voor de locatie van die hoeve, waar het gezin altijd zal blijven wonen. Op die plek staat tegenwoordig het dorpshuis Wilhelminaoord (maar in 1826 hoorde dit nog bij Frederiksoord). Ze staan ingeschreven in het stamboek Frederiksoord dat loopt tot 1828, invnr 1346, klik hier en vul rechtsonder het paginanummer 22 in.
Vanuit dit stamboek neem ik de gezinsgegevens over, met daarbij de kanttekening dat geboortedata in de kolonieadministratie lang niet altijd betrouwbaar zijn:
● Jan van der Hoeff zou zijn geboren 26 november 1785.
Zijn echtgenote is:
● Maria van Leijenhorst, geboren 13 november 1792.
Het is een gemengd huwelijk, Jan is hervormd en Maria is
katholiek. Dat laatste zijn de kinderen ook:
● Jannetje van der Hoeff, geboren 15 december 1817.
● Geurt van der Hoeff, geboren 20 februari 1819.
● Jan van der Hoeff, geboren 18 februari 1824.
● Margaretha van der Hoeff, geboren 2 september 1826, dus
een dikke maand voordat ze op de boot over de Zuiderzee stapten.
Een tweeling
Het volgende stamboek Frederiksoord, 1828 tot 1830, invnr 1347, klik hier en vul rechtsonder het paginanummer 16 in, meldt de geboorte van een tweeling:
● Hendrikus Everhardus van der Hoeff is volgens dit
stamboek geboren op 12 december 1828, en
● Wilhelmus Gerardus van der Hoeff krijgt in dit stamboek
als geboortedatum 13 december 1828.
Volgens hun geboorteaktes zijn ze niet op twee opeenvolgende dagen geboren maar allebei op 13 december rond 22:00 uur. Maar hoe dan ook moet het een zware bevalling geweest zijn die zijn tol eist. Maria van Leijenhorst overlijdt zo'n twee weken later, op 29 december 1828.
In de ogen van de Maatschappij van Weldadigheid is er dan met al
die nog jonge kinderen een tekort aan vrouwelijke arbeidskracht in
huis en dus doet ze er op 2 januari 1829 een volwassen
vrouw bij:
● Vrouwtje Slot is geboren 8 augustus 1790. Zij komt uit
Texel, is sinds 6 juli 1822 op de kolonie en wordt heel eventjes
genoemd bij hoeve 79 van de pagina Wilhelminaoord.
Normaliter leidt zo'n indeling vroeg of laat tot een huwelijk tussen de man des huizes en de huishoudster, maar in dit geval gebeurt dat niet. In het volgende stamboek Frederiksoord, 1830-1835, invnr 1348, klik hier en vul rechtsonder het paginanummer 62 in, zien we dat Vrouwtje Slot na een kleine twee jaar, op 5 december 1830 vertrekt naar een andere hoeve in een andere kolonie, Wilhelminaoord.
Blijkbaar doet de familie het huishouden verder zelf, de oudste
dochter is dan ook al dertien jaar oud. In hetzelfde stamboek zien
we dat de helft van de tweeling, Wilhelmus Gerardus van der
Hoeff, op 13 januari 1831 overlijdt.
Dochter Jannetje
Het volgende stamboek, Frederiksoord 1835-1841, invnr 1349, klik hier en vul paginanummer 61 in, meldt dat dochter Jannetje, de twintig gepasseerd, op 27 april 1839 de kolonie verlaat om een dienstje te zoeken, maar op 20 oktober 1839 onverrichterzake terugkeert. Daarna wordt zij op 20 februari 1840 uit huis geplaatst en ingedeeld bij de familie Wardenier op hoeve 4 in Willemsoord.
De reden voor die overplaatsing zijn spanningen in het huisgezin. Die komen we even verderop nog wel tegen.
In het stamboek Willemsoord 1835-1840, inventarisnummer 1361, klik hier en vul rechtsonder paginanummer 5 in, is te zien dat ze met de familie Wardenier meeverhuist van hoeve 4 naar hoeve 5 (op de volgende pagina). Daar gaat ze op 18 juli 1840 met verlof in afwachting van het definitieve ontslag uit de kolonie, dat haar op 30 juli 1840 gegeven wordt.
Waar ze daarna verblijft weet ik niet, maar ze gaat niet ver weg.
Op 29 mei 1842 trouwt ze te Vledder met Gerrit
Hendriks Zeilmaker. Hij is een zoon van de kolonist Hendrik
Zeilmaker uit Harlingen die in 1830 op de kolonie is overleden.
Die hoeve is later overgenomen door Hendrik Hendriks Zeilmaker, de
oudere broer van Gerrit Hendriks. Maar voor Gerrit Hendriks heeft
Harlingen ook een hoeve, zodat Jannetje op de dag van haar
huwelijk kolonistenvrouw wordt. Ze is te vinden op pagina 41 van
het stamboek
Frederiksoord 1841-1848, invnr 1350.
Tuchtzaken
Een opvallende tendens deze periode is dat de familie Van der Hoeff met enige regelmaat opduikt bij de raad van politie en tucht voor de gewone koloniën. Dat begint rustig (als getuige) maar wordt geleidelijk heftiger. Alles op een rijtje gezet:
● Op de zitting van 28 maart 1836 treedt 'een dochter van Van der Hoef' op als getuige, vermoedelijk is dat Jannetje. Geen transcriptie maar een korte samenvatting op deze pagina.
● Op de zitting van 27 oktober 1838 moet de veertienjarige Jan zich verantwoorden voor baldadigheid. Zie het zittingsverslag en ook bijlage 3 met meer bijzonderheden.
● Op de zitting van 10 december 1838, dus twee maanden later, blijkt Jan zijn streken nog niet afgeleerd te hebben. Samenvatting zitting en uitgebreider verslag in bijlage 1.
● Op de zitting van 15 februari 1840 blijken er grote huiselijke twisten in de familie te zijn. Dit is de reden dat Jannetje uit huis wordt geplaatst. Zie het verslag van de zitting, helaas heb ik geen transcriptie van de raad van toezicht van Frederiksoord die hier waarschijnlijk ook over gaat.
● Op de zitting van 3 juli 1841 komt ter sprake dat Gerrit (bedoeld wordt Geurt) en Jan van der Hoeff hout zouden hebben ontvreemd. Uit het zittingsverslag en met name bijlage 1 wordt terloops duidelijk dat zij als rietdekkers werkzaam zijn.
● Tussen de bedrijven door komt Geurt van der Hoeff bij de kleine raad van 12 februari 1842 vragen of hij met verlof mag naar Nijkerk.
● Terug naar de tuchtraad: op de zitting van 4 juni 1842 is diezelfde Geurt van der Hoeff getuige als een kolonist brutaal is tegen de wijkmeester. Maar dat staat niet in het zittingsverslag en van de raad van toezicht waar het wel in staat heb ik de transcriptie niet (meer).
● Op de zitting van 3 september 1842 moet Jannetje van der Hoeff, die hier 'de huisvrouw van G. Zeilemaker' genoemd wordt, zich verantwoorden voor aardappeldiefstal. Zie het verslag van die zitting, helaas zonder transcriptie van de raad van toezicht Frederiksoord.
● Op de zitting van 19 mei 1845 tenslotte wordt Hendrik
van der Hoeff veroordeeld wegens het belasteren van de
wijkmeester, terwijl zijn oudere broer Geurt wordt vrijgesproken.
Zie het
zittingsverslag met ook een uitgebreide behandeling in bijlage 3.
En let op de tweede noot onderaan de pagina.
Leegloop
Inmiddels loopt huize Van der Hoeff geleidelijk leeg. Het valt te
volgen in
- het stamboek
Frederiksoord 1841-1848, invnr 1350, klik hier en vul
rechtsonder het paginanummer 65 in. En daarna:
- het
stamboek Frederiksoord 1848-1859, invnr 1351, klik hier en
vul rechtsonder het paginanummer 66 in.
De kolonieadministratie heeft inmiddels de tweede 'f' van de
achternaam afgesnoept, maar daar trek ik me hier niets van aan.
In de hiervoor genoemde tuchtzitting van 19 mei 1845 wordt zoon
Geurt al 'de kolonist Geurt van der Hoef' genoemd en dat
klopt. Hij trouwt op 5 september 1844 met de
kolonistendochter Elizabeth Frederika van Cleef. Een klein beetje
over de familie Van Cleef staat bij hoeve 8 op de pagina over
Frederiksoord-2. Ze krijgen een hoeve dankzij het contract
A13 tussen de regenten van het weeshuis in Amersfoort en de
Maatschappij (zie uitleg over
A-contracten op deze pagina). Ze staan vanaf het stamboek
Frederiksoord 1841-1848 (zie boven) en toets paginanummer 121 in,
als kolonisten te boek.
Zoon Jan van der Hoeff gaat eerst op 4 april 1843 werken op een grote hoeve bij de Ommerschans. Daarvan keert hij op 27 april 1844 terug. Daarna moet hij op 27 mei 1844 in militaire dienst, maar dat duurt maar tot 22 september 1844. Tenslotte verlaat hij op 25 april 1848 met ontslag de kolonie.
Dochter Margaretha van der Hoeff gaat op 20 november 1849 met ontslag en komt evenals broer Jan niet meer in de kolonieadministratie voor.
De kolonieleiding vult het allemaal op met ingedeelden, maar inmiddels raakt de man des huizes Jan van der Hoeff behoorlijk op jaren. Dat wordt opgelost door het enige nog thuiswonende kind. Hendrikus Everhardus van der Hoeff trouwt op 2 november 1855 met Hiltje Jans Dijkhuizen uit Meppel en neemt per die datum de hoeve over. Vader Jan van der Hoeff komt dan als ingedeelde bij het jonge stel in huis, waar hij op 15 september 1859 zal overlijden.
De meest schokkende gebeurtenis uit deze periode is dat bij de
hernummering van 1853 de hoeve nummer 60 het nieuwe nummer 91
krijgt, maar voorlopig blijft Hendrikus wonen in het huis waar hij
geboren is en waar de honkvaste Van der Hoeffs altijd gewoond
hebben.
En verder...
Alles na 1859 doe ik niet, dat mogen anderen uitzoeken, maar één dingetje licht ik er toch uit. Op het eind van de eeuw is er een koloniebewoner Cornelis van der Hoeff waarvan twee geboortedata circuleren, een in 1893 en een in 1895.
Het zit als volgt: de hier bovengenoemde Hendrikus Everhardus van der Hoeff en zijn echtgenote Hiltje Jans Dijkhuizen krijgen vijf kinderen waaronder eentje die ze ook Hendrikus Everhardus noemen, geboren 1864.
Hij trouwt 16 maart 1895 met Jansje Bolding uit
Steenwijkerwold en wordt dan als opvolger van zijn vader kolonist.
Maar Jansje Bolding had twee jaar eerder, 26 april 1893,
een kind van een onbekende vader gekregen. Dat was gedoopt
Cornelis Bolding. Die Cornelis wordt tijdens het huwelijk
gewetttigd en heet dus voortaan Cornelis van der Hoeff. In de
kolonieadministratie staat als zijn geboortedatum verder 26
april 1895. Dat heeft voor Cornelis het voordeel dat niemand
kan zien dat hij een onecht kind is. Maar kloppen doet het niet.