Eerst de ingedeelden, want die zijn er meestal het kortst. LET
OP: alle geboortedata op deze pagina komen uit de
kolonieadministratie en die is ALLEEN betrouwbaar als het gaat om
geboortes TIJDENS het verblijf op de kolonie en ten aanzien van
vroegere geboortedata notoir ONBETROUWBAAR.:
Ingedeelden
● Maarten van Leeuwen is geboren in 1806, komt 8 juni
1820 aan vanuit Dordrecht en vertrekt 25 juli 1823
door niet van verlof terug te keren. Zie op de pagina over
Willemsoord bij de hoeves 56 en 65.
● Cornelis van Leeuwen is geboren op 30 april 1806, komt
op 18 november 1821 aan vanuit Delft en vertrekt 5 mei
1827. Volgens de kleine raad is hij een 'goede jongen' als
hij op de zitting van 3
juni 1826 verlof komt vragen. Maar als hij op de zitting van 21 april
1827 weer naar Delft wil als daar 'de goederen zijns ooms verkocht
zouden worden', mag hij pas gaan als de aardappelen gepoot zijn.
Dan blijft hij ook weg dus die aardappelen ziet hij niet opkomen.
Zie ook over hem op de pagina over
Delftse wezen.
● Jacoba Antonia van Leeuwen is geboren 7 januari 1822 en
dus al dertig jaar als ze op 11 november 1852 vanuit Delft
aankomt, in gezelschap van:
● Maria van Leeuwen, een kort ervoor - 9 oktober 1852
- geboren onecht kind.
Voor vrouwen van die leeftijd is er meestal wel een kandidaat.
Jacoba Antonia van Leeuwen trouwt met de kolonist-weduwnaar
Johannes Arsi en wordt per 26 januari 1854 kolonistenvrouw.
● Jan van Leeuwen is geboren 11 januari 1823 en komt in
de kolonie aan op 18 april 1830 vanuit Utrecht. Hij is
'bij het metselen geplaatst' en zou daarbij een troffel hebben
verruild voor een minder goede met een timmermansknecht van buiten
de kolonie. Hij ontkent en het wordt alleen behandeld bij de raad
van toezicht van Frederiksoord van 17 augustus 1837, zie bijlage 1, en
komt niet voor de tuchtraad.
Hij treedt op als getuige, maar een zwakke want hij 'heeft hem
niet goed herkend', op de tuchtzitting van 16 November 1843,
alleen in samenvatting,
en in 1845 is hij blijkbaar assistent bij de katoenweverij. Hij
wordt samen met twee andere jonge assistenten door een
kolonistenzoon uitgescholden 'dat zij drie groote smeerlappen
waren'. Dat wordt behandeld bij de tuchtraad van 19 mei 1845,
maar zie vooral het spannende verslag in bijlage 3.
Jan van Leeuwen vertrekt uit de kolonie met ontslag op 23 juni
1846.
● Antonie Johannes van Leeuwen is geboren 15 december
1826 en komt 25 november 1841 aan in de kolonie vanuit Rotterdam.
Na desertie moet hij voorkomen bij de raad van politie en tucht,
zie het zittingsverslag
(en ook bijlage 2), en wordt hij verwezen naar de strafkolonie op
de Ommerschans waar hij 10 september 1845 aankomst. Zie dit overzicht.
Hij wordt - na tussentijds weer een mislukte desertiepoging - op 31
augustus 1849 vanuit de Ommerschans uit de koloniën
ontslagen.
● Johanna van Leeuwen is geboren 27 januari 1828
en komt 6 juli 1836 aan vanuit Vlaardingen. Zij vertrekt
met ontslag op 1 november 1850.
● Klazina van Leeuwen is geboren 11 november 1830 en komt
tegelijk met de bovenstaande Johanna, dus dat zal wel haar oudere
zus zijn, op 6 juli 1836 aan vanuit Vlaardingen. Zij
treedt 2 augustus 1848 op als getuige als een opzichter
in de katoenweverij twee katoenwevers zou hebben mishandeld, zie
bijlage 1 op deze
pagina.
Zij deserteert van de kolonie op 18 maart 1850.
● Klazina Geertruida van Leeuwen is geboren 24
maart 1834 en komt in 1852 aan vanuit Den Haag. Ze gaat na
vier jaartjes, dus in 1856 met ontslag. Later komt ze korte tijd
terug als kolonistenvrouw als ze is getrouwd met ene Johannes
Pieter Hijgenaar, maar dat duurt net anderhalve maand, zie
onderaan deze pagina.
9 down 20 to go
De rest is er dus in gezinsverband gekomen. Voordat we toekomen
aan de gezinnen met een Van Leeuwen als gezinshoofd, eerst twee
echtgenotes van kolonisten:
● Geertje van Leeuwen is geboren 3 december 1786 en is de echtgenote van de kolonist Jacobus Venker, zie hier. Zij heeft ook bij zich ene
● Jacob van Leeuwen, geboren 17 mei 1820,
waarvan de kolonistendatabase zegt dat het een zoon van haar is,
maar dat kan niet want in 1820 is ze al lang en breed en vele
jaren getrouwd met Jacobus Venker. Het zal een of ander familielid
zijn.
● Maria van Leeuwen is geboren 14 januari 1804 en is de
echtgenote van de kolonist Pieter Bruijn, met wie ze in
1839 vanuit Haarlem in Willemsoord komt.
12 down 17 to go
Bij de resterende Van Leeuwens hebben we dus te maken met
gezinnen die met een gezinshoofd die Van Leeuwen heet de kolonie
op zijn gekomen. Dat blijken er twee te zijn. Als eerste komt uit
Amsterdam het gezin van:
● Philip Jacob van Leeuwen, geboren 1
november 1784, aankomst in de kolonie Willemsoord op 20
september 1827. Hij is getrouwd met Henriette Fles,
geboren in december 1785. Het gezin is joods en geplaatst uit de
contributie (zie voor een
uitleg van dat begrip) van Amsterdam.
Stamboeken
We kunnen ze vinden op:
- hoeve 99 in het stamboek Willemsoord 1825-1828 met invnr 1358
(zie helemaal bovenaan de pagina hoe dit en andere invnrs te
bereiken); zie voor de locatie van hoeve 99 deze
pagina;
- hoeve 99 in het stamboek Willemsoord 1828-1830 met invnr 1359;
- hoeve 99 in het stamboek Willemsoord 1830-1834 met invnr 1360;
dan verhuizen ze op 8 oktober 1831;
- hoeve 141 in datzelfde stamboek met invnr 1360; zie voor de
locatie van hoeve 141 deze
pagina en
- hoeve 141 in het stamboek Willemsoord 1835-1840 met invnr 1361.
Van Leeuwen uit Amsterdam
Uit deze stamboeken neem ik de gegevens van de kinderen over:
● Victor Philip van Leeuwen, geboren 26 november
1816, hij gaat op 2 mei 1835 in militaire dienst,
● Hartog Philip van Leeuwen, geboren 20 februari
1820, hij overlijdt op 10 juli 1831,
● Nathan Philip van Leeuwen, geboren 16 oktober 1821,
● Hanna Philip van Leeuwen, geboren 15 oktober 1823,
● Klaartje Philip van Leeuwen, geboren 1
februari 1826, zij overlijdt 11 juli 1832.
Wat een mazzel!
Wat er resteert van het gezin (vader, moeder, kinderen Nathan en
Hanna) verlaat met ontslag de kolonie op 20 mei 1837. En
pas in november van dat jaar arriveert het andere gezin Van
Leeuwen. Wat een mazzel voor de onderzoekers, dat betekent dat
alle gebeurtenissen met een Van Leeuwen vóór 20 mei 1837 niet
over dat andere gezin gaan, maar of over het gezin van Philip
Jacob van Leeuwen of over een van de in het begin genoemde
ingedeelden.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de ingekomen post. Al is dat nog wel
een hele uitzoekerij over welke Van Leeuwen het gaat, die ik graag
overlaat aan de liefhebbers, voor wie hier de
lijst. is. De kleine raad doe ik zelf:
De kleine raad
● Op de zitting van de
kleine raad van 9 januari 1830 blijkt 'Vrouw van Leeuwen',
oftewel Henriette Fles, buitengewoon slecht geïnformeerd te zijn
over de situatie van de arbeiderkolonisten in Veenhuizen als zij
en een andere kolonistenvrouw vragen 'als arbeiderskolonisten aan
de gestichten te Veenhuizen geplaatst te mogen worden, wijl ze
meenden, dat daar meer verdiend kon worden'.
De raad raadt hun dat sterk af en brengt de tegenargumenten,
'waarna zij zelve goed vonden zich eens nader daarop te bedenken'.
Het geeft wel aan dat er bij de familie wat bedenkingen zijn over
hun bestaan als kolonist.
● Philip Jacob van Leeuwen maakt deel uit van een enorme
delegatie gezinshoofden uit Willemsoord die de zitting van de kleine
raad van 12 maart 1831 bezoeken. Er staat niet bij wie van
hen het woord voert.
Verdronken
● Door de zitting van
de kleine raad van 27 augustus 1831 krijgen we geheel
onverwacht inzicht in de manier waarop Hartog Philip van
Leeuwen in juli is overleden. Philip Jacob van Leeuwen komt
daar namelijk vragen 'om verplaatst te worden op eene andere
hoeve, uit hoofde in de nabijheid van de tegenwoordige woning, een
kind van hem verdronken is'. Zo kom je nog eens iets te weten.
Ik vermeld Philip Jacob van Leeuwen en deze tragedie op pagina 35
van De strafkolonie. De kleine raad vindt een verhuizing
naar een andere hoeve niet verstandig en raadt het af. Maar
blijkbaar houdt Philip Jacob van Leeuwen voet bij stuk, want
anderhalve maand later verhuizen ze (zie hier boven bij de
stamboeken).
● En tenslotte vraagt Vrouw van Leeuwen op de zitting van de kleine raad van 24 mei 1834 om veertien dagen met verlof naar Groningen te mogen gaan. Wat ze in Groningen te zoeken heeft weet ik niet, ze zal daar familie hebben.
Met de tuchtraad heeft deze familie nooit iets te maken, er wordt
alleen één keer hun woning genoemd als plaats van handeling bij
een conflict, bijlage
1.
18 down, 11 to go
Als gezegd vertrekt de familie van Philip Jacob van Leeuwen op 20
mei 1837 van de kolonie. Daar zal correspondentie over zijn, maar
de index daarop staat helaas nog niet op alledrenten. Kom over een
tijdje nog een keer kijken want de index bestaat al wel, hoeft
alleen nog online gezet te worden: www.alledrenten.nl -> kies
'Maatschappij van Weldadigheid' -> kies 'Brieven'.
De resterende twintig Van Leeuwens hebben allemaal één stamvader.
Die komt op 23 november 1837 in de kolonie aan. Geplaatst
uit de contributie (zie voor een
uitleg van dat begrip) van Gouda. Zijn naam is Klaas
van Leeuwen en omdat hij een zoon heeft die ook zo heet
noemen we hem voortaan Klaas van Leeuwen senior.
Hij is volgens de kolonieadministratie geboren op 2 december
1789 en dus 47 jaar oud als hij in de kolonie Wilhelminaoord
aankomt. Hij is getrouwd met Maria Drost, geboren op 18
maart 1788.
Stamboeken
We vinden het gezin bij:
- hoeve 93 in het stamboek Wilhelminaoord 1836-1840 met invnr 1355. (zie helemaal bovenaan de pagina hoe dit en andere invnrs te bereiken); zie voor de locatie van hoeve 93 dit kaartje. Dat is dus in het gedeelte dat later de naam Boschoord zal gaan dragen, een stukje mini-kolonie met niet meer dan een twintigtal hoeves (plus een schooltje dat er nu nog staat). Ze verhuizen op 8 maart 1839, dus na anderhalf jaar, naar:
- hoeve 42 in het stamboek Wilhelminaoord 1836-1840 met invnr 1355. Zie voor de locatie van hoeve 42 dit kaartje. Veel dichter bij de rest van de kolonie dus. Hier zullen ze blijven wonen, dus ze staan bij:
- hoeve 42 in het stamboek Wilhelminaoord 1841-1848 met invnr
1356;
- hoeve 42 in het stamboek Wilhelminaoord 1848-1859 met invnr
1357.
Van Leeuwen uit Gouda
Uit deze stamboeken neem ik de gegevens over van de kinderen, die
opvallend vaak in de maand februari geboren worden:
● Neeltje van Leeuwen, geboren op 1 februari 1817. Zij
was eerst in Gouda achtergebleven en voegt zich pas op 16 mei
1840 bij het gezin.
● Jan van Leeuwen, geboren op 9 juni 1820. De
kolonistendatabase beweert dat hij al voor het vertrek in Gouda
overleden was, maar dat is niet juist.
● Marinus van Leeuwen, geboren op 11 september 1821.
● Klaas van Leeuwen, die we verder voor het gemak Klaas
van Leeuwen junior noemen, geboren op 7 februari 1825.
● Johanna van Leeuwen, geboren op 8 februari 1827.
● Willem van Leeuwen, geboren op 21 mei 1829.
● Engelbert(us) van Leeuwen, geboren op 17 februari 1832.
26 down, 3 to go
Ik heb over deze periode minder dan over de allereerste periode,
wat deels komt omdat vanaf 1847 de tuchtzaken en de kleine raad
niet meer apart in dozen zitten, maar tussen de post en agenda's.
Maar als ik alle gezinsgebeurtenissen chronologisch op een rijtje
zet lijkt het nog heel wat:
● Op 2 januari 1841 moet Klaas van Leeuwen senior
verschijnen voor de tuchtraad omdat hij 'zich heeft schuldig
gemaakt aan dronkenschap. De beschuldigde, binnengeroepen zijnde,
bekent zijn misdrijf, daarbij te kennen gevende, dat de koude hem
had bevangen.' Die smoes had hij ook al gebruikt bij de raad van
toezicht, zie bijlage
2.
● Op de tuchtraad van 25 september 1841 moet zoon Jan van
Leeuwen zich verantwoorden voor het samen met enkele kompanen
stelen van appels bij een landbouwer buiten de kolonie, 'hebbende
zij almede door het ontwrichten het hek gebroken'. Ik heb hiervan
helaas alleen een samenvatting,
maar ik heb het wel een keer gelezen en herinner mij dat het wel
grappig was omdat de jongens door een hond werden achtervolgd.
Vertrekkende kinderen
● Op 13 november 1842 gaat Marinus van Leeuwen met Groot Verlof. Dat is een periode van drie maanden waarin een koloniejongere een baan kan zoeken. Zie hier hoe dat voor hen geregeld is. Het lukt hem blijkbaar en hij keert niet terug. Hij gaat niet ver weg, want hij heeft een relatie opgedaan op de kolonie. Hij trouwt 19 oktober 1843 te Weststellingwerf met een kolonistendochter uit Den Haag. Ze blijven nog een jaar of tien in de buurt wonen, vermoedelijk in een huttendorp als beschreven in De strafkolonie.
● Doordat er zo ruimte komt, krijgt het gezin vanaf maart
1843 voor het eerst ingedeelden in huis. Dat zal daarna
altijd zo blijven.
● Neeltje van Leeuwen, de later aangekomen dochter van
het gezin, kiest een andere vorm van vertrek. Ze deserteert op 12
mei 1843 van de kolonie. Ook zij gaat niet ver weg, ze
trouwt 8 juni 1843 te Weststellingwerf met een
kolonistenzoon uit Enkhuizen en daarna woont ze op het
Vledderveld, waar ook een huttendorp is.
● De minst leuke vorm van vertrekken is er voor Jan van
Leeuwen. Hij overlijdt 9 oktober 1843,
overlijdensregister 1843 Weststellingwerf.
Sectiemeester
● Daarna gaat het vertrekken wat moeizamer. Klaas van Leeuwen
junior gaat 11 mei 1846 in militaire dienst, maar
hij is alweer terug op 15 augustus 1846,
● Johanna van Leeuwen gaat op 4 september 1846 met
Groot Verlof, maar ze is weer terug op 26 november 1846.
Waarschijnlijk omdat ze ziek is want ze overlijdt 15 december
1846, overlijdensregister 1846 Weststellingwerf.
● De tuchtraad van 4 februari 1847 biedt een verrassing.
Klaas van Leeuwen heeft een functie, hij wordt aangeduid als
sectiemeester. Een wijkmeester heeft zo'n veertig hoeves onder
zich en die zijn verdeeld in twee secties met elk een kolonist als
'sectiemeester' of 'sectiebaas'. Zie bijlage 2, wat
ook best weer een spannend verhaal is.
Overlijden Klaas senior
● Klaas van Leeuwen junior gaat voor de tweede keer in
militaire dienst op 1 september 1847, maar weer duurt het
niet lang en op 2 oktober 1847 is hij terug.
Hij gaat ten derde male in militaire dienst op 16 maart 1848.
Maar terwijl hij weg is...
● ... overlijdt vader Klaas van Leeuwen senior op 21
juni 1848.
● Klaas van Leeuwen junior keert weer terug uit de
militaire dienst op 4 september 1848 en daarna blijven de
resterende familieleden (moeder en zoons Klaas junior, Willem en
Engelbert) een aantal jaren bijeen.
De laatste vertrekkers
● Engelbert(us) van Leeuwen is de volgende die in
militaire dienst gaat. Dat is ook weer zo'n heen-en-weer situatie.
Hij gaat dienstdoen op 14 mei 1852 en is weer terug op 24
december van dat jaar, hij gaat opnieuw op 28 juli 1853 en
is weer terug op 11 augustus. Het volgende jaar hetzelfde liedje 14
augustus 1854 in dienst en 28 september weer terug.
Uiteindelijk zal hij in februari 1856 met ontslag van de
kolonie vertrekken.
● Ruim voor die tijd, in 1853, wordt de hoeve nummer 42
hernummerd tot hoeve 39. Maar hij blijft gewoon op dezelfde oude
vertrouwde plek staan.
● Willem van Leeuwen gaat op 27 maart 1854
met verlof en komt niet meer terug.
29 down, 0 to go
Klaas van Leeuwen junior treedt op 1 november 1854 in het
huwelijk met Suzanna Maria de Vries, dochter van een
kolonist uit Dordrecht die niet zo vreselijk ver van de Van
Leeuwens woont. Er zal vooraf al met Gouda geregeld zijn dat Klaas
junior als opvolger de hoeve overneemt. En hij en Suzanna Maria
zorgen voor de laatste drie Van Leeuwens die ik meeneem:
● Klaas van Leeuwen, geboren 22 september 1855,
● Aaltje van Leeuwen, geboren 3 november 1856, en
● Maria van Leeuwen, geboren 29 januari 1859.
Rest me nog op te merken dat zowel de hier genoemde Aaltje van
Leeuwen als een later geboren zoon uit dit gezin ook kolonist
zullen worden, maar dat is allemaal ver na 1859 en als in het
begin gezegd mogen anderen dat doen.