Francina Nak, kleindochter van een proefkolonist, brengt van 1833 tot 1837 haar eerste vier levensjaren op de kolonie door bij haar grootouders

Frans Nak en gezin komen op 31 oktober 1818 aan in de proefkolonie, zie hier voor verdere gegevens over de familie. Zoals daar vermeld is dochter Elisabeth Nak bij aankomst bijna tien jaar. Op 1 februari 1828, dan 19 jaar oud, verlaat ze de kolonie om de wijde wereld in te trekken, het officiële ontslag volgt op 21 augustus 1830. In februari 1833 is er weer sprake van haar. Transcripties op deze pagina zijn van Hinke Woudt.


Een in onecht verwekt kind

Het eerste stuk is een binnengekomen brief en die heb ik niet gezien. Blijkbaar stuurt de permanente commissie op 5 februari 1833 bij agendapunt N12, invnr 409, die brief door naar de directeur der koloniën. Die reageert daarop op 11 februari 1833 in een brief met nummer N265, invnr 133:


Frederiksoord, 11 Februarij 1833

Onder terug zending van de bij Dispositie van 5 dezer maand N12 in mijne handen gestelde Missive, heb ik de eer UwEdG. te berigten, dat Elisabeth, dochter van den kolonist Nak, van kolonie N1, welke reeds sedert November 1827 uit de koloniën vertrokken is en laatst gediend heeft bij den Veenbaas Jan Tjebbe Lenstra, te Muggebeet, vóór ruim twee maanden, niet in de kolonie bij hare ouders, gelijk de schrijver zegt, maar te Nijensleek is bevallen van een in onecht verwekt kind, hetwelk de grootouders gaarne zelve verzorgen wilden, daar hunne dochter weder dienen gaan zal.

Voor dit kind, nu, verlangt genoemde Lenstra de plaatsing in de koloniën, om het door de grootouders te zien verpleegd. Deze begeren het zeer, bijna tot allen prijs en dus om niet, ofschoon hun van 50 tot 75 Centen ‘s weeks behoort te worden toegelegd, zal het huisgezin daarbij geen schade lijden, ook om het kind, voor zoo veel noodig, zelve te kleeden.

Lenstra is gegoed en van f 60,- ‘s jaars bestedingskosten zou dan voor de Maatschappij nog van f 34,- tot f 21,- ‘s jaars overschieten.

De onzedelijkheid, waarvan het voorwerp de vrucht is, geheel buiten de kolonie en niet door kolonisten bedreven zijnde, zoo zie ik niet in, waarvan de verlangde overeenkomst niet zou kunnen worden aangegaan, die, misschien, andere moeijelijkheden voorkomen zal, en de overplaatsing naar de Ommerschans van het zeer oppassende huisgezin van Nak ten gevolge zou kunnen hebben bij aldien hetzelve, het kind bij zich nam, tegen het verbod aan.

De Directeur der kolonie.
J. van Konijnenburg


Door hare grootouders worden verzorgd

Duidelijke taal, en de toewijding van de grootouders is roerend. De permanente commissie behandelt de zaak op 22 februari 1833 onder agendapunt 10, invnr 409:


‘s Gravenhage den 22 Feb 1833

DE PERMANENTE COMMISSIE DER MAATSCHAPPIJ VAN WELDADIGHEID

Gelet op het rapport van den Directeur der kolonien van den 11 dezen No 265

Besluit

Aan den Heer L. de Leeuw te Steenwijk te schrijven als volgt

In antwoord op UE missive van den 24 Jan jl hebben wij de eer UE te kennen te geven dat wij, ofschoon anders geen zoo jonge kinderen aannemende, echter vermeend hebben, in dit geval, aan het ons te kennen gegeven verlangen te kunnen voldoen,

weshalve wij, ter verpleging van het kind van Elisabeth Nak in de kolonien, alwaar het door hare grootouders zal worden verzorgd,

UwEd ten deze doen geworden de door ons in duplo opgemaakt contract met verzoek om de vereischte invullingen te doen plaats hebben en het door den veenbaas Lenstra te doen onderteekenen waarna wij een exemplaar terug verwachten;

terwijl wij de bestedingssom ad f 60,- sjaars van onzer wege bij den uitbesteder zal beschikt worden.

de PC der MvW


Contract

Bij het besluit gevoegd is een contract waarmee het kind op kosten van veenbaas Lenstra in de kolonie zal worden opgenomen. Diverse dingen zijn nog niet ingevuld:


Contract vanwege de MvW gesloten met den Heer Jan Tjebbe Lenstra Veenbaas wonende te Muggebeet onder Steenwijkerwold wegens de verzorging in de gewone koloniën van het kind Nak

De PC der MvW als ten deze door de CvW behoorlijk geautoriseerd zitting houdende te 's G ter eenre, en Jan Tjebbe Lenstra Veenbaas wonende te Muggebeet ter andere zijde hebben ondeling gecontracteerd hetgeen volgt

Art. 1
De PC der MvW zal in de koloniën doen verplegen het kind (ruimte opengelaten) Nak van de (ruimte opengelaten) godsdienst geboren te Nijensleek den (ruimte opengelaten) 1832.

Art. 2
De overneming van gen. kind zal geschieden terstond na het sluiten van dit Contract

Art. 3
De PC verbindt zich om het overtenemen kind gedurende deszelfs verblijf in de koloniën van het nodige onderhoud te voorzien, op den voet van de bestaande of nader te maken bepalingen voor de huishoudelijke inrigting der gewone koloniën, aan welke verordeningen het zelve zal onderworpen zijn terwijl het in vervolg van tijd door eigen vlijt en werkzaamheid in dat onderhou zal behooren te voorzien

Art. 4
Het aantenemen kind zal in de leer van het kerkgenootschap waartoe hetzelve behoort het noodige onderwijs genieten en vervolgens worden aangespoord tot het gepast gebruik maken van de openbare godsdienstoefening

Art. 5
De contractant ter andere zijde verbindt zich voor de opneming en de verzorging in de koloniën van het gen. kind jaarlijks aan de PC te betalen eene som van zestig gulden (f 60) zoo lang hetzelve aldaar aanwezig is en wel bij den aanvang van elk bestedings jaar hetwelk zal worden gerekend een aanvang te hebben genomen met den dag van aankomst in de koloniën van gen. kind

Art. 6
De contractant ter andere zijde heeft het regt om het contract te doen ophouden mits de PC daarvan 3/m (betekent drie maanden) te voren worde kennisgegeven behoudende echter de contractant ter eenre aan zich de bevoegdheid om het gen. kind wanneer het zich in het vervolg slecht gedragen mogt desnoods uit de koloniën te verwijderen

Art. 7
Bij het ontslag van de bestedeling of de vernietiging van dit contract door overlijden van dezelve of eenige andere oorzaak blijft in alle gevallen de betaalde bestedingssom over het alsdan lopende jaar ten voordeele der Mij

Ter behoorlijke nakoming van het bovenstaande hebben partijen de inhoud dezer over & weder verbindend verklaard kiezende ?? domicilie ter plaatse waar de PC resideert ??
Aldus dubbel gedaan, ?? en geteekend ‘s Gravenhage den 22 februari 1833
en te Muggebeet den (ruimte opengelaten) daaraanvolgend

In de stamboeken

Het contract wordt als E86 ingeschreven in het contractenboek zie deze pagina. In het stamboek Frederiksoord 1830-1835 met invnr 1348, zie hier, staat Francina Nak met de notitie 'kleinkind' ingeschreven bij hoeve 27 vanaf 24 maart 1833. Als geboortedatum is genoteerd 8 november 1832, dus ze is nog geen half jaar oud.

Behalve bij haar grootouders Frans Nak en Trijntje Annes Steensma, komt ze in huis bij haar ooms Hermanus Nak, geboren 13 november 1810, en Jan Nak, geboren 21 februari 1821, en haar tante Frederika Nak, geboren 24 december 1814.

In het stamboek Frederiksoord 1835-1841 met invnr 1349, zie hier, is bij hoeve 27 genoteerd dat ze na precies vier jaar, op 24 maart 1837 is ontslagen. Ik neem aan dat haar moeder haar op die datum heeft opgehaald.