De gouverneur van de provincie Groningen krijgt voorjaar
1825 een plek aangeboden voor een arbeidershuisgezin te
Veenhuizen. Zie op deze
pagina algemene informatie over arbeidershuisgezinnen, en
een lijst van de eerste arbeidersgezinnen in het eerste
gesticht te Veenhuizen staat op deze pagina.
Aankomst
De gouverneur doet een voordracht en op 19 mei 1825 gaat
de permanente commissie daarmee akkoord, zie designatie 11 in het
designatieregister
1825. Op 14 juni 1825 komt in Veenhuizen aan het gezin van
Gerhardus Roelfs Roelfsema en Fregien Samuels Meijer.
Ze komen uit Delfzijl. Hier mjn aantekeningen over hen.
Ze worden eerst gehuisvest in woning 57 van het tweede gesticht
maar gaan al op 25 oktober 1825 over naar woning 90 van
het derde gesticht en daarna op 2 oktober 1827 naar woning
56 in datzelfde gesticht. Ze staan geadministreerd op scan 30 van
het stamboek van het eerste gesticht met invnr 1571. Zie bovenaan
de pagina hoe die scans te bereiken zijn.
Van die inschrijving neem ik de gezinsgegevens over, met de
kanttekening dat de kolonieadministratie de aantekeningen zijn van
een particuliere organisatie en dus geen officiële bron waarop
blindgevaren mag worden.
Gezinssamenstelling
● Gerhardus Roelfs Roelfsema is volgens die
kolonieadministratie geboren op 19 september 1766. Hij is
rooms-katholiek, maar de rest van het gezin hervormd. Hij is
getrouwd met:
● Fregien Samuels Meijer, geboren 19 januari 1779.
Het echtpaar heeft de volgende kinderen bij zich:
● Cornelis Gerhardus Roelfsema, geboren 13 juni 1813,
dat moet zijn 23 juni,
● Saartje Gerhardus Roelfsema, geboren 1
december 1816, en
● Zwaantje Gerhardus Roelfsema, ook geboren 1
december 1816, een tweeling dus.
De inschrijving loopt door in het stamboek van
arbeidershuisgezinnen met invnr 1573 scan 14. Daar verhuizen ze
weer, nu naar woning 37. Het is mij onduidelijk of dat eerste
gesticht of tweede gesticht is, een aantekening in invnr 1574
lijkt op het laatste te wijzen.
1832-1842
Op 1 mei 1832 gaar Cornelis Gerhardus Roelfsema in militaire dienst.
In het stamboek van arbeidershuisgezinnen met invnr 1574 scan 13
gaan ze naar het derde gesticht, woning 94.
Cornelis keert terug uit militaire dienst op 2 oktober 1837.
Maar op 19 februari 1839 wordt hij opnieuw militair, tot 21
mei 1839. Kort voor zijn terugkomst, op 5 mei 1839,
overlijdt vader Gerhardus Roelfs Roelfsema.
De tweeling Saartje en Zwaantje verlaten
Veenhuizen om 'te gaan dienen' op 31 december 1839. Dan
zijn alleen moeder Fregien en zoon Cornelis nog in huis, maar daar
gaat verandering in komen: op 19 mei 1842 (Norg
huwelijksakte 8) trouwt Cornelis (als 'Cornelius') met Grietje
Jans, dochter van wijlen de hoevenaar bij het derde gesticht
Roelf Jans. Laat ik die familie Jans dan maar eerst even
doen;
De Kerkenraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Groningen
heeft op 24 mei 1822 met de Maatschappij van Weldadigheid het
contract A40 afgesloten. Zie deze
pagina voor een uitleg over A-contracten en vandaar kun je
doorklikken naar een lijst met alle afgesloten A-contracten.
In het kader van dat contract komt op 27 oktober 1822 uit
Groningen het gezin van Roelf Jans en Grietje Ariaans
naar de vrije kolonie Willemsoord. Ze worden gehuisvest op hoeve
140, zie de locatie op dit
kaartje. Uit die periode zijn geen stamboeken bewaard
gebleven, die zijn er pas vanaf midden 1825.
Gezinssamenstelling
Dan staat de familie op scan 50 van het stamboek Willemsoord met
invnr 1358 en daaruit neem ik de gezinsgegevens over, met
hetzelfde voorbehoud als eerder hierboen gemaakt:
● Roelof Jans is volgens de kolonieadministratie geboren
op 17 november 1771. In aktes heet hij meestal Roelf, maar
daar doen de klerken van de Maatschappij niet aan, ze frommelen er
steeds een 'o' tussen. Hij is net als de rest van het gezin
hervormd. Hij is getrouwd met:
● Grietje Ariaans, geboren 2 november 1771. Het
echtpaar heeft de volgende kinderen bij zich:
● Ariaan Roelofs Jans, geboren 13 augustus 1809,
● Bastiaan Roelofs Jans, geboren 2 november 1811,
● Grietje Roelofs Jans, geboren 15 september
1815, en
● Anna Roelofs Jans, geboren 10 september 1816.
Hoevenaar
In 1826 wordt Roelof Jans bevorderd tot het hoogste dat een
kolonist kan bereiken, hij wordt hoevenaar op een van de grote
boerderijen op het terrein rond de gestichten. Per 25 november
1826 gaat het gezin naar boerderij nummer 1 bij het derde
gesticht te Veenhuizen.
Ze staan nu op scan 144 van het stamboek van het derde gesticht
met invnr 1572. Ariaan Roelofs Jans vertrekt op 1 juni
1829 met drie maanden verlof om een baan te zoeken. Zie op
basis van welke
regeling dat is. Blijkbaar lukt het, want hij blijft lang
weg.
Stamboeken
Van de hierna volgende stamboeken van hoevenaars zijn helaas nog
geen scans gemaakt, dus dan moet iedereen mij maar op mijn woord
geloven. In het stamboek met invnr 1368 heeft de klerk weer zitten
knoeien door ze 'abusief' bij een boerderij van het tweede
gesticht te zetten, maar op het volgende blad maakt hij dat goed.
Er zijn geen bijzonderheden.
Vanaf 1829 wordt een stamboek aangelegd van alle op contract
geplaatste koloniebewoners en omdat de familie Jans op contract
geplaatst is, staan ze daar ook in. Invnr 1389 en daarvan zijn wel
scans, ze hebben het nummer 504 op scan 195.
Leegloop
Verder zonder scans. In het stamboek van hoevenaars met invnr
1581 dat loopt van 1830 tot 1835 staat het gezin op folio 7. Als
nummer van de boerderij staat er nu 11. Of dat betekent dat het
gezin verhuisd is of dat de boerderijen omgenummerd zijn weet ik
niet.
Bastiaan Roelofs Jans heeft blijkbaar verlof gekregen, want hij is op 10 oktober 1833 'van verlof achtergebleven'. Daarentegenover keert Ariaan Roelofs Jans terug op 7 september 1835. Volgens het stamboek komt hij dan uit de militaire dienst.
Dan volgt folio 16 van het stamboek van hoevenaars met invnr 1582
dat de periode 1836 tot 1847 bestrijkt. Nog steeds boerderij
nummer 11 bij het derde gesticht. Ariaan Roelofs Jans, die
in de stamboeken nu steeds Adriaan genoemd wordt, verlaat
het ouderlijk nest en de koloniën op 16 juni 1836.
Nieuw gezinshoofd
Dan zijn er alleen nog dochters in huis, maar op 5 september
1836 treedt de jongste Anna Roelofs Jans in
het huwelijk met Roelf Huisman, geboren te Slochteren op
11 mei 1818, zoon van een van de wijkmeesters in Veenhuizen over
wie ik nog een keer een pagina zal maken.
De bruidegom wordt dan 'hoofd des gezins en de oude lieden', want
Roelof Jans en Grietje Ariaans zijn dan rond de 65, 'en dochter
Grietje bij hem ingedeeld'
Anderhalf jaar later, op 8 januari 1838, overlijdt Roelof
Jans.
Op 20 juli 1840 hertrouwt zijn weduwe Grietje Ariaans
met de als zaalopziener werkzame arbeiderskolonist Arend van
den Berg (daar komt ook nog een pagina over). Ze staat nu op
scan 50 van het stamboek van arbeidershuisgezinnen met invnr 1574
en scan 93 van het stamboek met invnr 1575. Ze zal 9 januari
1854 overlijden.
Na de dood van haar vader en het hertrouwen van haar moeder is alleen Grietje Roelofs Jans nog bij haar zuster en zwager in huis. Maar dus tot ze met Cornelis Gerhardus Roelfsema trouwt en dan zijn we weer terug bij de familie Roelfsema.
Als gezegd was het huwelijk op 19 mei 1842. Cornelis
wordt hoofd van het huisgezin. Zijn moeder Fregien wordt bij hen
ingedeeld, maar op een gegeven moment staat ze niet meer in de
boeken. Waar ze gebleven is zou ik niet weten.
Cornelis en Grietje blijven drie jaar arbeidersgezin, maar op 14
juli 1845 valt Cornelis de eer te beurt die zijn schoonvader
vroeger had meegemaakt, hij wordt hoevenaar.
Hoevenaar
Dus verder geen scans meer. In het stamboek van hoevenaars
1836-1847 met invnr 1582 staan ze op folio 18 en in dat van
1848-1859 met invnr 1583 op folio 32 als bewoners van boerderij
nummer 5 bij het tweede gesticht Veenhuizen. Uit die boeken neem
ik de gegevens over hun kinderschare over:
● Gerhardus Roelfsema, geboren 4 juli 1842,
maar hij overlijdt 26 september 1846,
● Grietje Roelfsema, geboren 9 oktober
1844,
● Frederika Roelfsema, geboren 20
januari 1847, maar zij overlijdt 30 oktober 1850,
● Anna Gezina Roelfsema, geboren 5 april
1849,
● Gerhardus Roelfsema, geboren 19 maart
1851,
● Roelof Roelfsema, geboren 31 mei 1853,
● Frederika Roelfsema, geboren 5
november 1855, en
● Saartje Roelfsema, geboren 22 oktober
1858.
En dan houden mijn aantekeningen op, want vanaf 1859 is Veenhuizen geen kolonie meer. Ik neem aan dat Cornelis Gerhardus Roelfsema net als de andere hoevenaars ambtenaar bij de rijkswerkinrichting wordt, maar dat zal te vinden zijn in het archief van die rijkswerkinrichtingen, Drents archief toegang 0137.01, en daar heb ik niet in gekeken.