Naar het overzicht
van stukken over de proefkolonie





De reis van de spinmaterialen naar de proefkolonie en de zorgvuldige begeleiding ervan door de Leidenaar Scherenberg

De Leidenaar Scherenberg is een oudgediende van de armenzorg en wil de opstartende Maatschappij graag helpen. Dat hij met zijn blad Magazijn voor het Armenwezen binnenkort uit de markt zal worden gedrukt door het nieuwe maandblad van de Maatschappij, zie hier, weet hij dan nog niet.

Scherenberg regelt in zijn woonplaats de benodigdheden voor het spinwerk dat de kolonisten moeten doen als het weer te slecht is voor landarbeid.

Contract

Om dat richting Frederiksoord te krijgen moet er een contract worden afgesloten met een schipper. Dat contract bevindt zich in invnr 1340 (daarvan zijn geen scans): 

Ik, ondertekende Jacob Breijer, verklare ver­vragt te hebben aan de tweede ondertekende Mr. Jere­mias Cornelis Faber van Riemsdijk, lid der Per­manente Kommissie van Weldadigheid, en na­mens dezelve Kommissie stipulerende, welke ook bekend be­vragt te hebben, des eer­sten ondergetekendens schip ....(ruimte opengelaten) groot zeven­tien lasten, ten einde daar in te 's Gravenhage inte­nemen het huisgezin van J. Tersmetten, sterk vier hoofden, mitsgaders zoo veele meubi­laire en andere goede­ren als bij de vragtlijst zijn gespeci­ficeerd.

Voorts te Leijden, het huisgezin van D. Wijs­man, sterk ... (ruimte openge­laten) hoofden, mede met zoo veele goederen als op de vragtlijst zijn ge­specifi­ceerd.

En eindelijk zoo veele meerder goederen als zich te Amsterdam ten dienste der kolonie Fre­derik­soord bevinden volgens de vragtlijst.

Dezelve personen en goederen overte­voeren naar Steenwijk en aldaar dadelijk bij de aan­komst ter aante­wijzen bekwame plaats te lossen, voor al het welk de Perma­nente Kommissie van Weldadigheid aan den eer­sten onderge­teek­ende, zoodra de gemel­de personen en goe­deren ter genoemde plaats behoor­lijk zullen zijn aan wal gebragt en gelost, zal doen uitbetalen eene somme van zeventig gul­dens, en eene gulden tot een dou­ceur voor de knegt, terwijl de eerston­derte­kende aan­neemt, om de personen en goede­ren, welke zullen worden inge­scheept, in goeden staat overtebrengen, en alzoo intestaan voor het geen bij hem aan boord, na de inla­ding; mogt worden gebroken of beschadigd.

's Gravenhage 3 november 1818

Spinbenodigdheden

Een lijst welke spinmaterialen de schipper meeneemt bevindt zich in invnr 1598. Niet alle genoemde zaken zijn voor mij begrijpbaar:

1 Was bakje en wasbank met ijzeren haken en draaitol de wol wa­scherij behoorende.
1 schrobbel-bankje
12 groote spinnewielen (12 sports) met 24 spillen en schijven en toorsels(?)
10 kleine spinnewielen (10 sport) met 24 etc. etc.
10 kleine kraanjes
10 blokken tot dezelve
2 paste kroonen en blokken
2 dubbel wielen met spillen
1 saayet haspel
1 inslag haspel wijd 2 1/4 el
2 galgen met 8 spillen
1 twijn molen van 40 spillen
320 klossen tot dezelve

Een mand onthoudende de volgende artike­len
3 paar grove schrobbels
4 paar middel soort id.
1 paar fijn id.
5 paar grove kaarden
20 paar inslag id.

Een zak met 20 pond Noord-hollandsche wol

Nog meer benodigdheden

In invnr 1598 bevindt zich ook nog een andere lijst, waarop spra­ke is van kam-potten, wol-kammen, wol bo­noe­den(?) en kuipen. Plus door Scherenberg opgestelde instructies voor spinbaas Wijs­man wat voor wol en garen te spinnen en hoe. En een ook door Scherenberg opgestelde lijst met verdere bevodigdheden voor het spinwerk:

1 scheid-tafel tot het scheiden der wol
1 fornuis-ketel ter groote van omtrent 20 em­mers water
1 tralie-bak, om wol met de klaauw te ma­ken
1 daartoe behorende klaauw
6 kam-bankjes
6 gewoone wol mandjes
2 was manden
1 kist met 2 olie-bakken tot het smouten der wol
Blikken olie-maten, namelijk van 1 pint, ½ pint en 1/4 pint
8 aardappel mandjes om de klossen in te gooi­jen
1 klossenbak
1 inslaghaspel, ter wijdte van 2 el
1 inslaghaspel, ter wijdte van 2½ el
2 paar paarden tot het opleggen der draag­stok­ken
42 draagstokken

De noodige schalen en gewigten; namelijk:
1 paar groote houten schalen voor het we­gen van ten minsten 50 pond
1 paar kleine id. id.
ijzeren gewigt van 1 tot 50 pond
1 pond kleine koperen gewigt

N.B. ook zal het noodig zijn 300 pond Drent­sche wol te kopen, om net de 200 pond Noord-hollandsche wol verwerkt te worden.

Leijden 4 november 1818

Na het vertrek uit Leiden

Als de schipper is vertrokken schrijft Scherenberg een lange brief aan de permanente commissie, invnr 49 de scans 577 tot en met 580. Enkele gedeelten daaruit:

Leiden den 5 november 1818

In de eerste plaats kan ik UEd melden dat schipper J. Breider deze morgen van hier gevaren is, en dat met dit schip vertrok­ken is het huishouden van den door de Maat­schap­pij  aangenomen spinbaas, David Wijs­man, bestaande hetzelve huishouden uit de per­soon van David Wijsman, oud 29 jaar. Zijne vrouw insgelijks oud 39 jaar; een jon­gentje, oud 4 jaar, en een meisje oud 1½ jaar; benevens een meid genaamd Jansje de Haas, oud 18 jaar, welke het spinnen mede grondig verstaat en ge­schikt is om dit aan anderen te leeren.
Daar het oudste dochtertje van Wijsman, zijnde een kind van 7 jaren bij de grootmoe­der alhier gebleven is, heb ik gemeend het verzoek om, in haar plaats Jansje de Haas mede te geven te kunnen toestaan.

P.S.
De persoon van Johannes Ter Smette welke zich met zijn huisge­zin als kolonist op het schip bevondt, heeft zich bij mij vervoegd, te kennen gevende dat hij met de ontvange­ne ƒ5"10. voor zijne verteering gedu­rende de reis onmogelijk tot konde komen. Om de ontstaane vertra­ging, daar dien het schip eerst heden morgen van hier heeft kunnen vertrekken, ik heb derhalve gemeend, hoe­wel daar niet toe geautori­seerd zijnde, hem met ƒ3.- te moeten assisteeren, waar van ik kwi­tantie genomen heb en dit op mijne voor­schot in rekening genotteerd.

Ze komen 8 november aan in Steenwijk en de dagen erna worden de spullen vervoerd naar Frederiksoord.