Naar het overzicht
van stukken over de proefkolonie
Frederiksoord den 28 december 1818
Ik heb de eer aan de Permanente Kommissie hier bij te doen
toekomen.
1 een staat of opgave der kook recepten.
2 een nominatieve lijst der kolonisten.
Eerstgenoemde staat heb ik doen copieeren, en zend dus het
origineel hier bij terug.
De nominatieve staat is nauwkeurig wat het geslagt, getal, en
laatste woonplaats betreft. De ouderdom is bij eenige kinderen
1/2 of zelfs bij sommige 1 jaar te hoog opgegeven. Ook de
spelling in eigen namen zijn niet altijd juist bij de kinderen en
inwonenden. Naam en toenaam van de mannen zijn nauwkeurig bij hun
arrivement uit hunne papieren door mij opgenomen en behoorlijk op
deeze lijst overgebragt. Ik ben verplicht geweest, uit hoofde
van menigvuldige bezigheden een gedeelte op Sweitzer te laten
aankomen. Wanneer de Kommissie een nadere staat mogt verlangen,
zal ik mij volgaarne daar meede bezighouden. De beide nieuw
geborenen zijn meede op de lijst gebragt, zijnde dezelve
gepasseerde zondag gedoopt.
Dagelijks leer ik meer en meer onze kolonisten kennen en gaarne
zal ik bij eene volgende geleegenheid aan de Kommissie -
wanneer dezelve zulks mogt begeren - mijne bevindingen meede
delen.
Het schijnt mij toe dat sommige subcommissies te ver in hunne
goeden bedoelingen gegaan zijn: en ons huisgezinnen gezonden
hebben, die door hunne verplaatsing geen verbetering in hun lot
ondergaan.
Zodanig is het gezin van Ab. Koppejaar van wiens vier kinderen
reeds 3 bij de boeren dienden en die altijd werk genoeg hebbende
in geenen deelen behoeftig waren. De kinderen uit hunne dienst
weggenomen en naar herwaarts gezonden, vinden geene verbetering
in hunne toestand. Voor het overige is het een werkzaam en braaf
huisgezin. Ik heb hen de bedoelingen der Maatschappij doen kennen,
en daar zij zeer redelijk zijn, stellen zij hunne hoop op de
toekomst en alles gaat wel.
Er zijn meer dergelijke huisgezinnen, echter alle meer behoeftig
dan het bovengenoemde. Ook het huisgezin van Bosch behoort
hiertoe en bezit niet de redelijkheid van het boven aangehaalde.
Ook zijn er subcommissies die zich, naar het schijnt maar van
hunne armen hebben willen ontslaan of dezelve al of niet geschikt
voor eene proefneming waren.
Amersfoort verdient hier de eerste plaats. Ook het huisgezin van
Steenwijk munt niet uit, hoewel deze subcommissie niets anders dan
ijver en welwillendheid voor de Maatschappij doet opmerken.
Ook Wijk bij Duurstede zond geen geschikt huisgezin en meer
anderen.
Maar daarentegen zonden andere, wel de meeste subcommissies ons
zodanige gezinnen die de Maatschappij ter bereiking van haar
groot doel zou kunnen verlangen. Vooral Groningen, Assen,
Arnhem, Edam, Rotterdam, Enkhuizen, Kampen, Leyden, Wageningen,
Almelo, Harderwijk, Grotebroek, 's Hage, Geertruidenberg, Broek
in Waterland, Haarlem etc etc.
Rigagneau uit Amsterdam zal vrees ik nimmer voor den landbouw
zijn opteleiden. De bij hem ingedeelde weeskinderen, bijzonder het
meisje, gedragen zich uitneemend wel en werkzaam.
Hier een stukje over de kleding van de joodse kolonisten
Cohen en Hoofien, zie hier.
Ik ben thans ijverig met de organisatie der spinnerij bezig,
dewijl Weisman bij een goed gedrag en goede wil zelfs niet voor
zijn vak zou berekend zijn: hoewel hij zich moeite geeft zijn
voorgaand gedrag meer goed te maken. Zo overtuig ik mij steeds
meer en meer van zijne geringen disposities om een fabrijk
behoorlijk te derigeeren.
Deze zaak schijnt mij intusschen van zo veel belang te zijn, dat
mijne werkzaamheden zich zeker eenige dagen voornamentlijk tot
dezelfde bepalen. Voor de behandeling van 't vlas etc. is thans
behoorlijk gezorgd, en de zolder boven de schuur heb ik met
plaggen geheel doen digt leggen, en voor een droog zolder doen
inrigten, hetgeen van belang voor ons is. Ook zal ik tragten
binnen eenige dagen de kommissie een staat van verdiend spinloon
en van ontvangen gesponnen vlas, snuit en wol aan te bieden, die
echter voor ditmaal niet zo geheel vast en uitvoerig zijn kan, als
ik mij voor de toekomst voorstel te kunnen inzenden.
Aan contanten heb ik gebrek, zoals ik heden ook aan de 2 assessor
heb geinformeerd.
De kookrecepten kwamen dus uit Den Haag en waren in
Frederiksoord overgeschreven.
Benjamin gaat nu over tot wat hij begin november beloofd
had, namenlijk nadere informatie geven over de manier waarop
subcommissies zich gekweten hebben van hun taak.
De gezinnen waar hij blijkbaar tevreden over is, zijn
Harmeling (Groningen), Berends (Assen), Bodestaf &
Molewijk (Arnhem), van Haaften (Edam), Gerards (Rotterdam), Bult
(Enkhuizen), Gerrits (Kampen), Van der Heijden (Leiden), Jansen
(Wageningen), Krabhuis (Almelo), Klaver (Harderwijk), Muller
& Rausch & Ter Smetten (Den Haag), De Wals
(Geertruidenberg), Molenaar (Haarlem), Visser (Grotebroek) en
Westerveld (Broek in Waterland).
Metz (Amersfoort), Dikkeboom (Steenwijk) en Van Rhee (Wijk
bij Duurstede) worden daarvoor genoemd als ondeugdelijk en
verderop komt daar Rigagneau (Amsterdam) bij.