Naar het overzicht van de BRONNEN
Meisjesbrieven, pagina 11
Notulen van de zitting van 8 oktober 1825 zijn in invnr 1615. Het
extract van de zitting wordt op 12 oktober 1825 door directeur
Visser aan de permanente commissie gezonden, invnr 76. Het extract
valt hier te lezen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1825VK/18251008VK.html
Het 'Besluit van de Permanente Kommissie van Weldadigheid,
houdende reorganisatie van de Policie der Koloniën; van den 12den
September 1825 N2' bevindt zich in de invnrs 963 & 988. Het
reglement kan hier gelezen worden:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/Reglementen2.html
De kolonist uit Nieuwendam is Willem Gerritse Moen, brieven over
zijn afwezighet zijn er op 9 juli 1825 van directeur Visser, 9
augustus 1825 van de subcommissie Monnickendam en 29 augustus 1825
van de subcommissie Nieuwendam en Zunderdorp, alledrie gericht aan
de permanente commissie en alledrie invnr 75.
De kolonist uit Oudenbosch is Pieter Hartog, wiens naam ook
voorkomt als Hertog.
De ingedeelde bij Willempje van der Dooze heet Antony Leenders.
Over hem wordt op 1 juni 1824 door de permanente commissie aan de
subcommissie Amsterdam geschreven dat ze een door die subcommissie
voorgedragen arbeidershuisgezin accepteren, 'doch niet van de
indeeling van A. Leenders daarbij; voorstel om het 5e huisgezin
uit de geregtsban Vreeland, uit hoofde van het zwak personeel,
overtenemen met indeeling van gen jongeling A. Leenders', bron
brievenboek uitgaande post invnr 926.
Landbouwende koloniën, pagina 13
Over de doelstelling citaten uit de inleiding op het 'Reglement
voor de Maatschappij van Weldadigheid', invnr 2.
Volgens de huidige inzichten is het mislukken van de oogsten van
1816 en 1817 veroorzaakt door de uitbarsting van de vulkaan de
Tambora, zie
https://nl.wikipedia.org/wiki/Uitbarsting_van_de_Tambora_(1815)
Eene nationale kweekschool ter vorming van kundige, brave,
nuttige en gelukkige burgers, pagina 15
De hier gebruikte stukken komen op de site.
De baarblijkelijkheid der ontucht, pagina 17
Veel informatie over Willempje van der Dooze heb ik ontvangen van
onderzoekster Mieke Kennis.
Het verslag van de tuchtzitting bevindt zich in invnr 1615. Het
verslag valt hier te lezen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1825VK/18251008VK.html
De kolonist uit Nieuwendam is Willem Gerritse Moen.
De kolonist uit Oudenbosch is Pieter Hartog, wiens naam ook
voorkomt als Hertog.
Zoo zij daartoe vatbaar zijn te beschaven en te verzedelijken,
pagina 19
Een beschrijving van de activiteiten van de Maatschappij van
Weldadigheid op de Ommerschans valt te lezen in De
bedelaarskolonie.
Stijf van de want luizen, pagina 21
De Delftse weesjongens die najaar 1820 naar de strafkolonie
gezonden worden zijn Leendert van der Fijst, Hendrik van Schie en
Adam van Schie. Zie dit verhaal:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/182010DrieDelftseWezen.html
Het Haagse weesmeisje heet Betje Liefmans of Leefmans.
De genoemde kolonist uit Wilhelminaoord is Wilhelm Hendrikus
Bijlaart. De hier bedoelde brief is gedateerd 20 juli 1846 en
bevindt zich in invnr 323 batch 464 scans 324-326 (met dank aan
Theo Zelders voor de transcriptie)
Ook de citaten onderaan pagina 22 over 'drie huisgezinnen bij
malkander' enzo, komen uit deze brief.
De brief van Harmen Timmerman is gedateerd 15 januari 1837, invnr
179 scan 267. Zijn omvallende vrouw is Hermanna Friso.
De kolonist uit Oudenbosch is Pieter Hartog, wiens naam ook
voorkomt als Hertog. Zijn echtgenote Henrietta Maria Gommers zal
op 19 mei 1826 in de Ommerschans overlijden, invnr 1442 folio 2.
Hetzelfde invnr en folio melden dat dochter Johanna Hartog op 16
juni 1826 overlijdt.
Pieter Hartog en zijn zoons Petrus, Leendert en Antonius worden op
3 maart 1830 uit de strafkolonie vrijgelaten en gaan naar de
kolonie Wilemsoord, invnr 1580 folio 6.
De kolonist uit Nieuwendam is Willem Gerritse Moen. De uit uit
Nieuwendam meegenomen weeskinderen zijn Gerritje Budes en Hendrik
Melger. De laatste overlijdt 29 maart 1826 in de strafkolonie,
invnr 1442 folio 3.
Hetzelfde invnr en folio melden dat Willem Gerritse Moen zelf op
13 januari 1827 in de strafkolonie overlijdt en op 13 juli 1827
zoon Gerrit Moen.
Moens weduwe, Jannetje Hoogendorp, de ingedeelde Gerritje Budes en
dochter Jannetje Moen worden 26 maart 1828 uit de strafkolonie
vrijgelaten en gaan dan naar de kolonie Wilhelminaoord, invnr 1580
folio 6.
Willempje schenkt 7 maart 1826 het leven aan een zoontje Arnoldus
van der Dooze. De ingedeelde Antonie Leenders vlucht van de schans
weg op 23 juni 1826. Het zoontje Arnoldus van der Dooze overlijdt
op 25 november 1826. Alles invnr 1442, folio 3.
Dat hij haar eenen daalder in de schoot had geworpen, pagina 24
Volgende zitting is 12 november 1825, de kwestie mat Jan, Johanna
en Johanna komt aan de orde op de ziuttingen van 12 en 26 november
1825. Alles invnr 1615. De zittingsverslagen komen op de site te
staan, je kunt hier checken of ze er al bij staan:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/18251829VK.html
De volledige naam van Jan is Jan Snoek. Zijn ouders staan bij
hoeve 53 van Willemsoord:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/1820Willemsoord.html
Hij komt op 14 december 1825 in de strafkolonie aan, maar
deserteert alweer op 21 februari 1826, invnr 1442 folio 21.
De volledige naam van kolonistendochter Johanna is Johanna
Grollée. Haar ouders staan bij hoeve 54 van Willemsoord:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/1820Willemsoord.html
De volledige naam van wees Johanna is Johanna Godel. Ze is
ingedeeld bij de weduwe Schuts.
Johanna Godel komt 30 november 1825 in de strafkolonie aan, waar
zij 28 maart 1826 een dochtertje baart dat ze ook Johanna Godel
laat dopen, maar dat 14 juli 1826 overlijdt, invnr 1442 folio 21.
Johanna Godel wordt 15 mei 1829 uit de strafkolonie ontslagen,
invnr 1580 folio 9.
Op de zitting van 19 november staat de Monnickendamse kolonist Jan
Janse Meij terecht wegens verkoop van rogge. Hij wordt veroordeeld
tot de strafkolonie, zie het zittingsverslag:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1825VK/18251119VK.html
De laatste zitting van het jaar is op 26 november 1825, invnr
1615, en dan moet de Utrechtse kolonist Lodewijk Zorn zich
verweren tegen de beschuldiging rogge of boekweit verkocht te
hebben aan Geert Tijen, landbouwer te Nijensleek. Zorn wordt
vrijgesproken. Ook deze zitting staat op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1825VK/18251126VK.html
Een ordelijke en meer beschaafde opvoeding, pagina 26
De zitting van 21 januari 1826 bevindt zich in invnr 1615 en een
transcriptie staat op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1826VK/18260121VK.html
Veenhuizen is de laatste kolonie die in de Noordelijke Nederlanden
(= Nederland) tot stand komt, maar in de Zuidelijke Nederlanden (=
België) zijn ook twee kolonies tot stand gekomen: bij het plaatsje
Wortel een vrije kolonie en bij het plaatsje Merksplas een
bedelaarsgesticht.
De opzet van Veenhuizen, de bouw van de drie gestichten en de
bevolikingssamenstelling van Veenhuizen worden beschreven in De
kinderkolonie.
In alle wijnhuizen, kroegen en kroegjes te eenenmale onbekend,
pagina 28
Enkele zaken in het archief over Bernardus Molenkamp:
- in een besluit van de permanente commissie dd 27 november 1822
wordt hij genoemd als een wijkmeester die er een extra wijk
bijkrijgt, invnr 960;
- op 4 juni 1825 schrijft de directeur der koloniën Wouter Visser
aan de permanente commissie: 'Bij gelegenheid dat de wijkmr.
Molenkamp met verlof naar 's Hage vertrekt; heb ik de eer de
Permanente Kommissie door hem te doen toeken het bestek der
aanbesteede R.C. kerk en pastorij te Veenhuizen, door den aannemer
en mij onderteekend; de kontrakten van die aanbesteding reeds bij
den 29 jl. verzonden, zullen de Permanente Kommissie zeker zijn
geworden. Voorts een exemplaar van het kontrakt met de Heeren Pik
en Rietman betreffende de leverancien van winkelwaren.' Invnr 74;
- op 9 juli 1825 schrijft directeur Wouter Visser dat Molenkamp al
twee weken geleden van verlof had moeten terugkeren, invnr 75;
- op 24 augustus schrijft politiecommissaris en boekverkoper
Christiaan Sepp aan de permanente commissie dat hij Molenkamp nog
niet heeft kunnen vinden, invnr 75;
- op 23 september 1825 schrijft Sepp dat hij overal gezocht
heeft, maar Molenkamp onvindbaar is, invnr 75; (NB: meer over
Christiaan Sepp staat in De bedelaarskolonie pagina's 123-124,
139-142,
146, 149, 151-155, 157, 177, 178, 189, 201, 211, 216, 228,
232-234, 248 en in De proefkolonie pagina's 305 en 349-351).
Van de zitting van 21 januari 1826 waarbij Molenkamp wordt
gedegradeerd, invnr 1615, staat een transcriptie op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1826VK/18260121VK.html
Arie, pagina 30
De zwangere weduwe is Grietje Klasen Jongens weduwe Muis. De
volledige naam van Arie is Arie Groen. Zie voor meer over het
gezin waar Arie Groen uit komt bij hoeve 12 van Wilhelminaoord:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/1822Wilhelminaoord.html
De zaak tegen de weduwe komt voor de raad van politie en tucht op
25 februari 1826. Het verslag van die zitting valt na te lezen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1826VK/18260225VK.html
De weduwe Muis komt volgens invnr 1442 op 21 februari 1826 in de
strafkolonie aan, wat niet kan kloppen omdat ze vijf dagen later
voor de raad van politie en tucht staat!! Ze is in gezelschap van
Antje Muis, Kornelis Muis en Grietje Muis. Ze bevalt op 19 oktober
1826 van Arie Jongens. Alles invnr 1442 folio 10.
Laatstgenoemde overlijdt 18 april 1828, de rest van het gezelschap
wordt op 1 oktober 1829 als arbeidershuisgezin overgeplaatst naar
het derde gesticht te Veenhuizen, invnr 1580 folio 6.
Ariana heet voluit Ariana de Bruijn. Zie voor meer over het
Middelburgse gezin waar ze uit komt:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Personen/Bruijnverhaal.html
De zaak tegen haar komt voor de raad van politie en tucht op 2
februari 1828. Het verslag van die zitting staat op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1828VK/18280202VK.html
Behalve de gemeensman Gutseloe, pagina 31
Zie voor de officiële samenstelling van de raad het reglement:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/Reglementen2.html
De beschreven zittingen waarin Theodorus Gutseloe optreedt, staan
allemaal als transcripties op de site. Ze zijn te bereiken via
deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/18251829VK.html
Verhoor door de raad van toezicht Wilhelminaoord, pagina 33
Het verhoor van Geertje Goossens komt uit de raad van toezicht van
kolonie 2, Wilhelminaoord, op 6 oktober 1832, dat aan de orde komt
in de raad van politie en tucht van 8 oktober 1832, alles invnr
1615. Zie bijlage 1 bij de tuchtraad:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1832VK/18321008VK.html
Het aanhoren en onderzoeken van alle klagten, pagina 34
De kleine raad voor de gewone koloniën wordt ingesteld door het
'Besluit van de Permanente Kommissie van Weldadigheid, houdende
reorganisatie van de Policie der Koloniën; van den 12en September
1825 N2', hier te lezen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/Reglementen2.html
Daarin staat ook de motivatie voor het (her)oprichten van de raad.
Alle informatie over de kleine raad komt - tenzij anders vermeld -
uit Drents Archief toegang 0186 invnr 1624 (periode 1825-1836) of
invnr 1625 (periode 1837-1849)
Een aantal zittingsverslagen van de kleine raad valt te bereiken
via deze pagina
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/index.html
Het verzoek van kolonist Nieuwenhoven is het eerste punt in de
zitting van 2 augustus 1828:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182808kr.html
Het verzoek van vrouw Letterie in de zitting van 7 oktober 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182610kr.html
De vraag van vrouw Coenrades is op 12 maart 1831:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183103kr.html
De vraag van Philip Jacob van Leeuwen in de zitting van 27
augustus 1831:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183108kr.html
Kan niet wel gemist worden, pagina 36
Alle informatie over de kleine raad komt - tenzij anders vermeld -
uit Drents Archief toegang 0186 invnr 1624 (periode 1825-1836) of
invnr 1625 (periode 1837-1849)
Aantal vragenstellers bij de kleine raad kan worden geteld in de
zittingsverslagen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/index.html
De kolonist die naar het 'vredegeregt' in Meppel wil is Goossens,
die komt vragen op de zitting van 6 maart 1830:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183003kr.html
De kolonist die zijn dochter Josina wil 'ligten' uit het Hof van
Spanje is A. van Diest die zijn verzoek doet op de zitting
van 6 november 1830:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183011kr.html
De weduwe met trouwplannen in Groningen is de weduwe Schuts. Zij
kverschijnt bij de kleine raad van 15 oktober 1825:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182510kr.html
en de kwestie komt opnieuw aan de orde in de zitting van 5
november 1825:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182511kr.html
Het citaat over de 'vertooning' van brieven komt uit de kleine
raad van 1 april 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182604kr.html
Het citaat over de 'oogmerken' die niet belangrijk genoeg zijn uit
de zitting van 4 maart 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182603kr.html
Diezelfde zitting gaat het over het uitstellen van verlof tot 'de
aardappelen in den grond zijn', maar dat komt bij meerdere
zittingen voor.
Timmerman Arie van den Brink of zijn vrouw komen meermalen voor de
kleine raad, bijvoorbeeld 1 juli 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182607kr.html
Alle leden van den raad houden veel van dezen kolonist, pagina
37
Alle informatie over de kleine raad komt - tenzij anders vermeld -
uit Drents Archief toegang 0186 invnr 1624 (periode 1825-1836) of
invnr 1625 (periode 1837-1849)
De vrouwen die een door een beroerte overvallen zuster en moeder
willen bezoeken zijn respectievelijk vrouw Gaal en vrouw Van
Vliet, die verschijnen op de kleine raadzitting van 1 april 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182604kr.html
De kolonist uit Cadzand is Anthonie van Dalen, die verschijnt op
de zitting van 26 mei 1827:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182705kr.html
Hij legt zich daar overigens niet zomaar bij neer, zie de
verontwaardigde brief van de kleine raad aan de permanente
commissie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182705zzBrief.html
De kolonist die naar Harlingen wil schaatsen is Tjerk Pieters
Veenstra, die verschijnt bij de kleine raad op 14 januari 1826 :
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182601kr.html
Overigens komt het vaker voor dat iemand op de schaats met verlof
wil.
Vrouw Kramer en vrouw Van Welsum komen met hun verlengde jakken op
de zitting van 10 juni en na ze weer ingenomen te hebben op die
van 17 juni 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182606kr.html
De kolonist die zijn familie in ‘de oude Pekel’ wil bezoeken, is
Albert Mooij. Het citaat komt uit de zitting van de kleine raad
van 3 december 1825:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182512kr.html
De kolonist die 'dikwerf' ontevreden is, is kolonist Stoffels, die
op 3 juni 1826 voor de kleine raad verschijnt:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182606kr.html
Het huishouden niet op orde komt vaker voor, de 'klaagachtige' is
kolonist Karel Mulder, die besproken wordt bij de kleine raad van
4 maart 1826:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182603kr.html
Levensgeschiedenissen van vrome mannen, pagina 39
Een overzicht van materiaal over het onderwijs staat op
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Onderwijs/index.html
De tijd die verloren gaat met het snuiten der kaarsen, pagina
41
Een overzicht van materiaal over het onderwijs staat op
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Onderwijs/index.html
De tamboer majoor voldoet tot dus verre wel, pagina 42
Transcripties van alle stukken over Johannes Hermanus Kniesenburg,
inclusief de inventarisnummers en in diverse gevallen verwijzingen
naar scans, zijn allemaal te bereiken via:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/
Alle stukken over Christiaan Adrianus Koppe zijn te bereiken via
deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Personen/Koppe.html
De zitting van de raad van politie en tucht van 4 november 1826 is
hier te vinden:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1826VK/18261104VK.html
De stukken over de voordracht voor de kolonie door de regenten van
de Stadsaalmoezenierskamer en zijn aankomst op de kolonie zijn
hiet opgenomen:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/1821Aankomst.html
De ruzie met Christiaan Adrianus Koppe staat op deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/1821Koppe.html
Dat Kniesenburg bij die ruzie een mes getrokken zou hebben, is een
verhaal dat de latere directeur Jan van Konijnenburg in 1843 in de
wereld helpt, als hij een bijdrage levert aan het proces bij de
rechtbank in Assen. Die bijdrage moet nog op de site komen en is
dan te bereiken via onderaan deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/
Een ondergeschikt, ijverig en ordelijk gedrag, pagina 44
Transcripties van alle stukken over Johannes Hermanus Kniesenburg,
inclusief de inventarisnummers en in diverse gevallen verwijzingen
naar scans, zijn allemaal te bereiken via:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/
De zitting van de raad van politie en tucht van 4 november 1826 is
hier te vinden:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1826VK/18261104VK.html
De stukken over Kniesenburgs poging in 1827 om via een brief aan
Utrecht zijn vrijlating uit de strafkolonie te bewerkstelligen,
staan op deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/1827Utrecht.html