Naar het overzicht van de BRONNEN
Besluit van de permanente commissie, pagina 107
Besluit van de permanente commissie van 24 maart 1832 N4,
invnr 970.
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18320324Archieven.html
Het distinctief pak, pagina 107
De tuchtzittingen op de Ommerschans van 1829 tot 1849 bevinden
zich in invnr 1623. Een overzicht van enkele zittingen, inclusief
verwijzingen naar de site bonmama waar foto's op staan van alle
zittingen uit dat invnr is te vinden op:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/OS/0000OS.html
De genoemde kwestie met Dirk Ophoop is op 7 juli 1829. Zie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/OS/1829OS/18290707OS.html
De zitting met de jonge vluchters die men een blok aan het been
wil bezorgen is op 1 september 1833. Zie hier:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/OS/1833OS/18330901OS.html
De tweeëndertigjarige bedelaar uit Amsterdam is Warner of Werner
Wackie of Wackié. Hij komt voor op 10 maart 1834:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/OS/1834OS/18340310OS.html
Een halve Brabandsche kop, pagina 109
De eerste geboekstaafde confrontatie van Johannes Lehmbroek is bij
de kleine raad Van 13 november 1830, invnr 1624. Zie de
aantekeningen bij het zittingsverslag:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183011kr.html
Zijn opstandigheid wordt behandeld bij de raad van politie en
tucht van raad van politie en tucht van 8 december 1830, invnr
1615:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1830VK/18301208VK.html
Voor de tuchtraad van de Ommerschans moet hij verschijnen op RvT
OS 15 januari 1833, invnr 1623. Zie het zittingsverslag:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/OS/1833OS/18330115OS.html
Hij komt ook ter sprake in het maandblad van de Maatschappij
Vriend des Vaderlands, jaargang 1831 pagina 81, waarop Lehmbroek
zelf reageert in het juli-nummer:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Maandbladen/1831VdV.html
De beoordeling door Hoogstra is van 25 september 1835, invnr 163
(nog niet op de site opgenomen).
Zijn verdere koloniale carrière is te volgen in de stamboeken van
eerst Veenhuizen en later Frederiksoord. Hij hertrouwt met
Marijtje van der Linden, weduwe van Jan van Midden. De stiefzoon
die ook zijn schoonzoon is, is Petrus van Midden.
Meer kleeding dan de aanhebbende, pagina 112
Wat ik heb aan transcripties van tuchtzittingen voor bedelaars in
Veenhuizen ben ik op de site aan het zetten. Omdat ik alleen
volledige transcripties of samenvattingen plaats en geen losse
aantekeningen is dat niet zo vreselijk veel. Je kunt hier checken
hoeveel er al op staat:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHbed/0000VHbed.html
De 74-jarige Johanna Maria heeft als achternaam Klansing. De
tuchtzitting waarbij zij moet voorkomen valt te lezen op:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHbed/1833bed/18330727bedVH2.html
Daaruit blijkt dat haar neef de sergeant De Liefde is.
Van de tuchtzaak met Elisabeth de Haan, Catharina Geraats en
Dinkje Smaak is ook een transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHbed/1834bed/18340102bedVH2.html
Hierover ontstond krakeel, pagina 113
Bij de soepele opstelling van de gemeensmannen in de raad van
tucht voor arbeidersgezinnen gebruik ik een voorbeeld uit de
zitting van 25 februari 1830 bij het derde gesticht te Veenhuizen,
invnr 1622. Van die zitting is een transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHarb/1830arb/18300225arbVH3.html
De nieuwjaarsrel speelt tussen de arbeidersfamilies Mollebeek (de
man wil geen hand geven) en Van Kampen. Eerstgenoemde heeft een
drukke tuchtraadcarrière, zie onderaan deze zitting:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHarb/1829arb/18290908arbVH3.html
De nieuwjaarsrel kan niet in één zitting afgehandeld worden. Het
begint op de tuchtraad van 25 januari 1830, waarvan een
transcriptie is:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHarb/1830arb/18300125arbVH3.html
Daarbij denkt men dat Mollebeek vast meer gescholden heeft dan de
tot nu toe beschikbare getuigen verklaren: de vrouw van
arbeiderskolonist Raman en arbeider Dazes. De raad wil op zoek
naar meer getuigen.
Die worden gevonden en doen hun verhaal op 25 februari: vrouw van
arbeider Meulewijk & arbeiderskolonist Duveiller.
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHarb/1830arb/18300225arbVH3.html
De nieuwe behandeling heeft tot gevolg dat zowel Mollebeek als Van
Kampen straf krijgen. Verderop in het verslag blijkt dat Van
Kampen nog meer moeilijkheden met de directie heeft en naar de
strafkolonie kan vertrekken.
De situatie rond de duif komt aan de orde in dezelfde tuchtzitting
van 25 februari 1830 als hierboven genoemd. Het speelt tussen de
arbeiderskolonisten Brouwer en Oostwoud. De getuigen zijn veteraan
La Violette, veteraan Kronenberg en een zoon van de
arbeiderskolonist Koens, wier naam ook wel voorkomt als Kuntz.
De zwangere weduwe is de weduwe J. van den Berg. De zaak wordt
behandeld op 11 februari 1830 voor de raad van tucht voor
arbeidersgezinnen. Getuigen zijn de buurvrouwen, de echtgenotes
van de arbeiderskolonisten Gijben & Duveiller. Zie de
transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHarb/1830arb/18300211arbVH3.html
De arts wiens verklaring bij dit zittingsverslag is gevoegd, is de
beruchte Douwe Petrus van Steenwijk. Zie over hem:
De bedelaarskolonie 218-222, 223, 236-238, 263-265, 269, 286-288,
304-306
en De strafkolonie pag 246
en zie ook deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/182311Dokkum.html
De veroorzaker van de zwangerschap is de veteraan Krijnberg, maar
die kan door de raad van tucht voor arbeidersgezinnen niet berecht
worden en moet dus twee dagen later verschijnen voor de raad van
tucht voor veteranengezinnen. Zie de transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHvet/1830vet/18300213vetVH3.html
Met de weduwe J. van den Berg loopt het ellendig af. De weduwe
zelf overlijdt na twee maanden strafkolonie, na enige maanden
gevolgd door haar twee jongste kinderen. De andere drie worden dan
overgeplaatst naar het kinderetablissement in Veenhuizen, invnr
1580 folio 12.
Een schoen waarin groote spijkers waren, pagina 115
De alleen voor veteranen geldende vrijheid om drank te kopen,
staat in het contract van van 30 juni 1826 waarin de Maatschappij
en het Ministerie van Oorlog afspreken dat er militaire veteranen
naar de kolonie komen. Zie artikel 18 in de transcriptie van het
contract:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/1826Veteranencontract.html
De andere bijzondere bepalingen, zoals dat veteranen niet tot de
strafkolonie veroordeeld kunnen worden, staan in enkele
'additionele artikelen' die achteraan het reglement voor de
kolonistenhuisgezinnen van 8 juli 1829 geplakt zijn. Zie de
artikelen 22 en verder in de transcriptie van het reglement:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/Reglementen3.html
De kwestie van korporaal Nikopskij en de zoon en dochter van
fuselier Steiner komt aan de orde op de zitting van de raad van
tucht voor veteranen (in het verslag abusivelijk de raad van
dezipliene genoemd) van 23 september 1829. Daarvan staat een
transcriptie op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHvet/1829vet/18290923vet.html
Het verhaal van de veteranen Smit en Blanke komt ui de raad van
tucht voor veteranengezinnen van 25 augustus 1835, invnr 1622.
Daarvan is een transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHvet/1835vet/18350825vetVH%23.html
De veteraan Krijnberg die de arbeidersweduwe J. van den Berg heeft
bezwangerd, wordt gevonnist 13 februari 1830. Zie de transcriptie:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VHvet/1830vet/18300213vetVH3.html
De raden van tucht voor weeskinderen bij het eerste en derde
gesticht komen succesievelijk allemaal op de site. Om de
vorderingen te zien bij het eerste gesticht zie hier:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VH1/0000VH1.html
En bij het derde gesticht zie hier:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VH3/0000VH3.html
Het reglement van tucht voor de weeskinderen valt te lezen op deze
pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/WezenVH/1829_07_08Tuchtreglement.html
Uit de Raad van Tucht voor Weezen, Vondelingen en Verlatene
kinderen, pagina 117
De zitting met Laurens van de Put is op 5 juli 1832, invnr 1622.
Daarvan is een transcriptie op de site gezet:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/VH3/1832VH3/18320705VH3.html
Laurens van der Put heeft in invnr 1571 het weesnummer 996.
Geboren 1817, hervormd, afkomstig uit Middelharnis, met
designatienummer 78/67 op 15 september 1828 aangekomen. Zelfde
gegevens in invnr 1410 en de notitie: 'Put gedeserteerd 8 Nov.
1830' en 'zie N. 2108'.
Met achter zijn naam '(2)' staat hij daarna ingeschreven onder
nummer 2108 in invnr 1411. Geboortedatum nu '23 July 1817',
gereformeerd, aankomst nu 22 juni 1831 en de notitie 'zie N. 996'
en 'Put gedeserteerd 4 Sept 1832'. Hij heeft het na deze zitting
dus nog een keer geprobeerd en is er toen in geslaagd weg te
blijven.
Het was hem zoo uit den mond gevallen, pagina 118
Zie voor de zittingen van de raad van politie en tucht in de vrije
koloniën het overzicht:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/0000VK.html
Vandaaruit kunnen alle transcripties van zittingsverslagen bereikt
worden. De periode 1825-1837 bevindt zich in invnr 1615, de
periode 1838-1849 in invnr 1616, daarna zit het in diverse
inventarisnummers.
Geleidelijk gaat men er toe over ook de processen-verbaal van de
raden van toezicht mee te sturen naar de permanente commissie.
Voor zover ik transcripties heb van de zittingen van de kleine
raad, invnr 1624 voor de periode 1825-1836, en invnr 1625 voor de
periode 1837-1849, zijn die te vinden via:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/index.html
(meestal zijn het geen transcriptie maar losse aantekeningen).
Verzoeken om 'aan den nieuwen straatweg' te werken, komen onder
andere aan de orde op 29 augustus 1829:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182908kr.html
De eerste verzoekem dateren al van eerder, zie de zitting van 2
augustus 1828 puntje 13:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/182808kr.html
En de verzoeken lopen door tot in 1830. Zie puntje 3 van de
zitting van 1 mei 1830, puntje 9 van de raad van 8 mei 1830 en
puntje 6 van de raadzitting van 15 mei 1830:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183005kr.html
Informatie over de weg komt uit het maandblad van de Maatschappij
Vriend des Vaderlands, het nummer van april 1830:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Maandbladen/1830VdV.html
En uit fragmenten uit de dagboeken (1825-1855) van Lieuwe Jans de
Jong, geboren in 1798 en boer bij Oldeboorn, die staan op de
website over de dorpshistorie van Irnsum:
http://www.irnsum.nl/irnsum_147.htm.
De aanstelling van Jan van Konijnenburg als directeur is een
besluit van 30 mei 1829, dat zich zowel in invnr 967 als invnr 988
bevindt. Zie de tekst van het besluit:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18290530Hoofdambtenaren.html
De uit de mond gevallen opmerkingen tegen een nieuwkomer, komen
uit de mond van kolonist Adam Werff en worden behandeld in een
zitting op 5 december 1829. Die moet nog op de site geplaatst
worden, check hier of die er al op staat:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/18251829VK.html
Dat zij van deze verkeering de vruchten onder haar hart heeft
gedragen, pagina 119
Christiaan Willem Harbrecht staat in het bedelaarsregister
'gemerkt E', Drents Archief toegang 0137.01 invnr 424 folio 205,
ingeschreven met bedelaarsnummer 533. 'Den 21ste december 1826'
binnengebracht 'door de stedelijke regering Rotterdam. Zoon van
Christoffel Harbrecht en Anna Josina Tieman, geboren 11 maart
1797, aan de Geestbrug onder Voorburg, laatst gewoond te
Rotterdam, lang 5 voet en 5 duim, aangezigt smal, voorhoofd rond,
oogen blaauw, neus groot, mond ordinair, kin idem, haar bruin,
wenkbrauwen idem, merkbaar tekenen geen'.
De inschrijving loopt door in het boek 'gemerkt F', Drents Archief
toegang 0137.01 invnr 425 folio 94, waar aan het signalement wordt
toegevoegd de gelaatskleur 'bleek' en waar als notitie staat: '1
Meij 1831 in dienst als remplaçant bij de Schutterij'.
Bij terugkeer wordt hij in het boek 'gemerkt G', Drents Archief
toegang 0137.01 invnr 426, ingeschreven met bedelaarsnummer 1072.
Als geboortedatum wordt nu genoteerd '4 Aug 1797' en als
geboorteplaats 's Hage. Hij is binnengebracht 25 februari 1835
door Avereest.
Deze paragraaf bevat voornamelijk citaten uit zijn brief aan de
permanente commissie van 18 januari 1836, invnr 167.
Willem van der Dooze is geboren 12 december 1830, invnr 1580,
folio 6.
De geciteerde rapportage van Haijo Hoogstra is van 25 September
1835, invnr 163.
Halve of geheele inhouding van het brood, pagina 121
De brief van directeur Van Konijnenburg is gedateerd 10 januari
1831 en draagt als nummer N44, invnr 111. Het daaruit
voortvloeiende besluit van de permanente commissie is van 1
februari 1831, invnr 969. Brief en besluit staan allebei op de
site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18310201Mest.html
Er wordt gerefereerd aan een oud besluit dat er geen honden mogen
worden gehouden op de kolonie. Dat is een besluit van 2 mei 1822,
invnr 960 mapje 1822.
In hetzelfde mapje bevindt zich een ander besluit waarop
teruggegrepen wordt, het besluit houtwallen rond de hoeves aan te
leggen van 26 november 1822. Van dat laatste besluit staat een
transcriptie op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/1822_11_26Houtwallen.html
Dat de kolonisten voor de ingeleverde rogge, aardappelen en andere
voortbrengselen de prijs 'van de laatst voorgaande markt te
Meppel' krijgen, komt uit een besluit van 23 augustus 1827 N1,
invnr 965. Dat besluit staat ook op de site:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18270823Brood.html
Somtijds een geheelen dag zonder eten, pagina 123
De verslagen van de zittingen van de kleine raad voor de gewone
koloniën bevinden zich in invnr 1624 (de jaren 1825 tot 1836) en
invnr 1625 (de jaren 1837 tot 1849). De zitting van 12 maart 1831
bevindt zich dus in invnr 1624.
Verslagen van de kleine raad zijn te vinden via deze
overzichtspagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/index.html
De zitting van 12 maart 1831 staat hier:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183103kr.html
Morsig om het huis, pagina 125
Zie voor de handhaving van de controle op de mestmakerij, en op de
laatste zitting van elke maand de 'staat des werks om het huis' de
verslagen van de kleine raad, met name vanaf april 1831, te
bereiken via dit overzicht:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/index.html
De lijst wie er nog kippen en honden hebben, staat bij het
zittingsverslag van 14 mei 1831 onder puntje 3:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/KleineRaad/183105kr.html
De uitspraak over greppels komt van William Cullen Bryant na een
bezoek aan de koloniën in 1857.
Ter verzekering van het gezet ter schoole gaan, pagina 126
Een overzicht van materiaal over het onderwijs staat op
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Onderwijs/index.html
Kolonisten van den eersten rang, pagina 128
De instelling van het verschijnsel 'kolonisten van de eerste rang'
is van 15 april 1830, invnr 968, evenals de aanpassing op 24 juni
1830. De brief van de directeur van 14 mei 1831 bevindt zich bij
de ingekomen post van mei 1831 invnr 114. Zie voor een overzicht
van het verschijnsel in 1830 en 1831, plus over de verderop
genoemde 'eenige weinige voorwaarden' deze pagina:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Archief/1830Vrijboeren.html
De Verhandeling van Johannes van den Bosch is te vinden in de
Bibliotheek voor de Nederlandse letteren:
http://www.dbnl.org/tekst/bosc036verh01_01/
De 'hoop op milde beloningen,' komt uit een brief van Johannes van
den Bosch aan prins Federik dd 10 december 1818, invnr 1179.
Zie over beloningen uit de beginperiode De proefkolonie en:
http://www.deproefkolonie.nl/extra-informatie/stukken-over-de-proefkolonie/beloningen/
De beoordeling op grond waarvan de eerste medaille-uitreikingen
plaats vinden staat hier:
http://www.deproefkolonie.nl/extra-informatie/stukken-over-de-proefkolonie/medailles/
Schelm Bedrieger Knoeyer, pagina 130
Transcripties van alle stukken over Johannes Hermanus Kniesenburg,
inclusief de inventarisnummers en in diverse gevallen verwijzingen
naar scans, zijn allemaal te bereiken via:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Kniesenburg/
De ruzie met de kolonistenvrouw, die Elske Vollendorp heet maar
meestal wordt aangeduid als 'vrouw Spoelstra' of 'vrouw Poelstra',
komt aan de orde bij de raad van toezicht Frederiksoord van van 24
oktober 1831 en bij de raad van politie en tucht op 29 oktober
1831. Zie hier:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Tucht/1VK/1831VK/18311029VK.html
Ordentelijk en inschikkelijk, pagina 132
De hier gebruikte beoordeling door Hoogstra is is gedateerd 25
september 1835 en bevindt zich in invnr 163 (scan 437 en
verder). De tekst komt nog op de site.
De boekhouder des directeurs, pagina 134
Het voorstel voor de stoelendans staat in een brief van de
directeur van 15 april 1831, die zich bevindt bij de uitgaande
post van de permanente commissie van 22 januari 1833 N2, invnr
408.
Perizonius van Marle wordt per augustus 1830, invnr 968,
boekhouder van de directeur. Zie het betreffende besluit:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18300813Boekhouder.html
Hij wordt bij besluit van 22 januari 1833 N2, invnrs 971 en 408,
lid van de raad van politie en tucht. Zie het besluit met de
voorafgaande brief van de directeur:
http://www.schackmann.nl/proefkolonie/Besluiten/18330122Marle.html