Arbeidershuisgezinnen bewonen kleine woningen aan de buitenkant
van de drie gestichten te Veenhuizen. Na een tijdje zijn er ook
enkele die te Wateren of op de Ommerschans wonen. Ze zijn allemaal
vrijwillig naar de kolonie gekomen, op voordracht van hun laatste
woonplaats. Zie een aantal algemene opmerkingen over
arbeidershuisgezinnen op deze pagina,
met de mogelijkheid om vandaar door te klikken naar nadere
informatie over een aantal van hen.
Qua tuchtrecht vallen de arbeidershuisgezinnen onder het
'Reglement van Policie en Tucht voor de kolonisten huisgezinnen
van 8 july 1829' (zie bij Reglementen). Er zijn drie raden van
tucht voor arbeidershuisgezinnen, in elk van de gestichten eentje.
In zo'n raad zitten altijd twee arbeiders als
kolonistenvertegenwoordigers.
Die worden hieronder bij 'Betrokkenen' niet genoemd, evenmin als
de ambtenaren die zitting hebben. Hieronder worden alleen degenen
genoemd die bij een tuchtzitting voorkomen als beschuldigde,
getuige of slachtoffer. Zie voor algemene opmerkingen bij de
transcripties de 'Openingspagina Tucht'.
Dit zijn NIET alle zittingen van de tuchtraad voor
kolonistenhuisgezinnen, er zijn er - grof geschat - nog een keer
zoveel als hieronder staan, maar daar heb ik geen transcripties
van. De vindplaatsen staan steeds naast de zittingsverslagen
vermeld.
| Zitting |
Betrokkenen |
| 07-03-1826 |
VH1: ● Arbeiderskolonist Willem Brauckman heeft wijkmeester Roelof Oost van de mestbult gegooid en met een mestvork achterna gezeten. Getuigen weeskinderen Jan Ongeval en Daniel Soff, hoevenaar De Vries en diens zonen Johannes en Geert de Vries. |
| 16-04-1826 |
VH1: ● Arbeiderskolonist Willem Brauckman moet zich verdedigen tegen de op 07-03-1826 ter tafel gebrachte aanklacht. |
| Vanaf
hier zijn de zittingen volgens het reglement van 8 juli
1829 (zie bij Reglementen) |
|
| 05-09-1829 |
VH1: ● Als vertegenwoordigers van de kolonisten zitten bij de tuchtraad van het eerste gesticht Cornelius Hagen en Isaac van Eijlen. ● Arbeiderszoon Pieter Post is zonder permissie van de kolonie afgegaan |
| 08-09-1829 |
VH3: ● Aanklacht wijkmeester Rutten: Mollenbeek en vrouw zijn nacht weggeweest ● Aanklacht wijkmeester Rutten: Pegman heeft zonder permissie kolonie verlaten. . In deze zitting worden tegelijk én weeskinderen én arbeidershuisgezinnen gevonnist, wat eigenlijk niet kan omdat het twee verschillende tuchtreglementen betreft. De transcripties staan zowel hier als bij de weeskinderen derde gesticht. |
| 12-09-1829 |
VH1: ● Bijkers en vrouw hebben de vrouw van Van der Heyde uitgescholden. Getuigen: Hunia, van der Schaft, LaRooy en Ter Geusendam. |
| 17-09-1829 |
VH3: ● De opzichster in de Waschzaal, vrouw Van Elmpt, wordt ervan beschuldigd wasgoed te hebben ontvreemd. Zaalopzieners Emmelot en Bloemeijer weten echter van niets. In deze zitting worden tegelijk én weeskinderen én arbeidershuisgezinnen gevonnist, wat eigenlijk niet kan omdat het twee verschillende tuchtreglementen betreft. De transcripties staan zowel hier als bij de weeskinderen derde gesticht. Hierna heeft men het bij het derde gesticht ook door. Ze zullen door de permanente commissie op hun vingers zijn getikt. Voortaan worden ook hier arbeiders en weeskinderen apart berecht. |
| 25-01-1830 |
VH3: ● Proces-verbaal door wijkmeester Rutten: arbeiderskolonist F.C. van Kampen en vrouw hebben arbeider Mollebeek en vrouw geslagen en uitgescholden. Getuigen: de vrouw van arbeiderskolonist Raman en arbeider Dazes. Wordt vervolgd, zie 25 februari.. |
| 11-02-1830 |
VH3: De weduwe J. van den Berg is
blijkens een verklaring van de arts Douwe Petrus van
Steenwijk zwanger. Getuigen: de vrouwen van
arbeiderskolonisten Gijben & Duveiller. Veroorzaker is
de veteraan Krijnberg die twee dagen later moet verschijnen
voor de raad van tucht voor veteranengezinnen. |
| 25-02-1830 |
VH3: ● Vervolg zaak Mollebeek-van Kampen (zie 25 januari). Nieuwe getuigen: vrouw van arbeider Meulewijk & arbeiderskolonist Duveiller. ● Aanklacht wijkmeester Rutten: arbeiderskolonisten Brouwer en Oostwoud hebben ruzie gemaakt over een duif. Getuigen: veteraan La Violette, veteraan Kronenberg en zoon van de arbeiderskolonist Koens. ● Aanklacht vrouw Muissen (bedelaarshuisgezin) dat arbeiderskoloniste vrouw Raman haar heeft uitgescholden. ● Bij inspectie in huishouden van Van Kampen blijkt er weinig beddegoed meer te zijn. |
| 27-02-1830 |
VH1: ● Hendrik van der Helvens(?): onbescheiden geweest tegen wijkmeester K. Laarman |
| 05-05-1830 |
VH3: ● Aanklacht wijkmeester Rutten: Arnoldus Ketels heeft van L..de Weerd te Norg een varken gekocht, dat hij braadt voor Johannes Franck Lukard, Bernardus Visser en Pieter de Haan, maar dat een bedorven lucht afgeeft. |
| 13-07-1830 |
VH3: ● Vrouw Muisson: gekookte aardappelen aan wezen verkocht. ● Vrouw van arbeider Plas: kwanselarijen bedreven (zie ook raad van tucht voor weeskinderen bij het derde gesticht 13 juli 1830). |
| 12-08-1830 |
VH3: ● Wijkmeester Rutten en buurman Blanke: arbeieder Mollenbeek en vrouw hele tijd dronken. ● Arbeider Daris denkt van veteraan Amman gehoord te hebben dat Duvellier uit de tuinen van veteranen heeft gestolen, maar dat ligt aan de doofheid van Daris. |
| 27-09-1830 |
VH1: ● Katharina Dirksen, vrouw van den Bedelaars Kolonist Reinberge en Hinke Sybrandy Wolff, vrouw van den Bedelaars Kolonist Warringa: zonder permissie kolonie verlaten. |
| 20-11-1830 |
VH3: ● vrouw Visser en Wilder: zonder verlof naar Leeuwarden gegaan. |
| VH3: Vrouwen van arbeiderskolonisten
Raman en Groen worden genoemd bij de raad van tucht voor
weeskinderen van 29
december 1830. |
|
| 11-02-1831 |
VH3: ● Vrouw van arbeiderskolonist Mollebeek is - 70 jaar oud - TE VOET naar Den Haag gegaan, met haar dochter, zonder toestemming. |
| 25-05-1832 |
VH3 (onvolledige transcriptie): ● Arbeiderskolonist Mollebeek en vrouw: zonder verlof naar Den Haag geweest omdat een huis van Molebeeks moeder verkocht werd. |
| 28-03-1833 |
VH3: Dochter van arbeiderskolonist Rutten is bevallen van een onecht Kind genaamd Petrus. De vader is de inmiddels gedeserteerde bedelaarskolonist Georg Lehrer. Ze weet niet waar hij is en of hij haar wil trouwen. |
| 16-08-1836 |
VH1: ● Als kolonisten in de raad worden kandidaat gesteld Remke Sijbolts Hunia, Klaas Bronsema en Bonne Willems Dikland. De laatste twee worden gekozen. ● Pieter Gutteling en zijn zoon Hendrik Valantijn Gutteling: wol gestolen om te verkopen. Aangehouden door wijkmeester Harm Kuipers en kolonist Fransciscus Bodenstaf. |
| 03-10-1836 |
VH1: ● Cornelis Wopkes Smidt: misbruik sterke drank. ● Zwanetje(?) Lindemius(?) wed. Rendswaag: slordig op kleding en onzindelijkheid in de huishouding. |
| 12-11-1836 |
VH3: ● Hermana Friso is bevallen van een onechte zoon, verwekt door Harm of Hendrik Timmerman. Zie ook de zitting hieronder. |
| 19-11-1836 |
VH1: ● Hoevenaarszoon Hendrik Gerrits Timmerman: onzedelijke omgang met de dochter van hoevenaar Friso. Zie ook de zitting hierboven. |
| 19-04-1837 |
VH3: ● Vrouw van den arbeiders kolonist Bijkerk zonder toestemming 2 weken op verlof geweest. |
| 10-05-1837 |
VH3: ● Arbeidersdochter Louisa Dorothea Bijkerk is zwanger van kolonistenzoon Gijsbertus Verhoeks te Frederiksoord. |
| 28-07-1837 |
VH3: ● Arbeidersdochter Lena Meijer is zwanger van veteraan Schoenmaker, nadat hun huwelijk bij de vrederegter was gestrand omdat de papieren niet klopten. |
| 06-01-1838 |
VH1: ● Pieter Karel van Gemert en Benno Willems Dirkland benoemd tot leden van de raad. ● Pieter de Haan: beledigende uitdrukkingen tegen den wijkmeester M. Huisman in bijzijn van den opziener D. Wiemes. |
| 16-03-1838 |
VH3: ● Katharina Bartels, voordochter van arbeiders kolonist Gerritsma is zwanger van hoevenaarszoon Theodorus Geraets. |
| 24-03-1838 |
VH1: Geen zitting gevonden, ALLEEN transcriptie van de begeleidende brief van de directeur bij het inzenden van het proces verbaal naar de permanente commissie: ● Gezin van J. F. van Sas ter zake van verkocht of verpand huisraad en gereedschappen. ● Gezin van J. Oomes ter zake van door hem verkochte 8 beddelakens. |
| 18-07-1838 |
VH3: ● De arbeiderskoloniste weduwe Rodenburg (zie ook 14-11-1841), die zich 'gedurende twee jaren zoo verfoeijelijk in het wellustige heeft aangestelt', ging met veteraan Schalk, die van zijn eigen vrouw wil scheiden, naar een herberg in Westervelde. |
| 15-08-1838 |
VH1: ● Hoevenaar Bakker: opkopen kleding, maar het blijkt allemaal door zijn vrouw gedaan te zijn. Getuigen: Maartje Cornelissen, A. Ewald, B. Vleeschman. ● Swartverver(?) heeft vlees en aardappelen bij Bakker laten klaarmaken. Zie ook 28 augustus. |
| 28-08-1838 |
VH1: ● Vervolg van 15 augustus. Nu moet de vrouw van hoevenaar Bakker voorkomen. Zelfde getuigen. Met als bijlagen twee brieven van de adjunct-directeur van het tweede gesticht. |
| 01-12-1838 |
VH1: ● Hendrica Appa klaagt dat haar man Wieke Jans Koning steeds misbruik van sterke drank maakt. |
| 10-12-1838 |
VH3: ● Arbeiderskolonist K. Oostwoud van het aller vuilste ja liederlijkste huisgezin van het Gesticht is betrapt op het ontvreemden van wortelen uit de kuilen in de koloniale tuin. |
| 24-01-1839 |
VH3: ● Arbeidersdochter Gezina Hilberts is zwanger van arbeiderszoon Hendrik Fredrik Pegman. |
| 30-03-1839 |
VH1: ● Fredrik Stoellematter: zonder permissie kolonie verlaten. |
| 10-12-1839 |
VH3: ● Arbeiderskolonist weduwnaar W. van der Valk gaat zich zo ver in den drank te buiten, dat hij en zijne kinderen gebrek beginnen te lijden. |
| 01-02-1840 |
VH1: ● Bonne Willems Dikland en Pieter Karel van Gemert herkozen als leden van de raad. ● Johanna Korssener heeft spulletjes verkocht die ze bij aankomst had gekregen. Dochters Derkjen Schraweg en Grietje Korssener verschijnen. Verder genoemd: kolonist Plas, van der Scheer en Johannes Holten te Westervelde, bedelaarskolonist Otte Jans Smit. |
| 11-04-1840 |
VH1: ● Jacobus Omes en zijn dochters Antonia en Maria: landbouwgereedschap verkocht. Verder genoemd: Johannes Halz Koopman te Westervelde. |
| 12-02-1841 | VH1: ● Trijntje van den Berg, dochter van zaalopziener Arend van den Berg is bevallen. Naar zij zegt na een verkrachting. |
| 06-03-1841 |
VH1: ● Johanna Elisabeth, dochter van bedelaarskolonist Geert Scheffers is zwanger van bedelaarskolonist Jelle Donkers. |
| 19-08-1841 |
VH1: ● Hermanes Plas: van verlof achtergebleven. |
| 16-10-1841 |
VH1: ● Dirk Albertus Anemaat: desertie. |
| 14-11-1841 |
VH3: ● Arbeiderskoloniste weduwe Rodenburg (zie ook 18-07-1838) heeft de net uit het tuchthuis in Hoorn ontslagen zoon van arbeiderskolonist J. B. Meijer in huis. Ook genoemd de smid H. W. de Graaf en (wijlen) den Veteraan Schalk. |
| 02-05-1842 |
VH1: ● Adrianus Bouman en Fredrik Post: verregaande dronkenschap in Westervelde. |
| 01-06-1842 |
VH1: ● Invalide wees Meintje Koude zwanger van bedelaarskolonist Cornelis Moens. Verder genoemd de vrouw van Hubener. |
| 20-08-1842 |
VH3: ● A. Claus is gedeserteerd -> terugplaatsing op de zalen in het bedelaarsgesticht. |
| 08-04-1843 |
VH1: ● Arbeider Albert Roelofs van den Berg en zijn vrouw Grietjes Magnes Faber hebben kledingstukken gekocht van de wees Klaas Willemse Hoek. |
| 28-07-1843 |
VH3: ● K. Oostwoud zou een koe door te hard drijven hebben doodgemaakt tijdens transport van de Ommerschans naar Veenhuizen, maar weet zich door schriftelijke verklaringen van getuigen vrij te pleiten. |
| 16-08-1843 |
VH1: ● Dirk Mulder: zonder verlof naar Groningen gegaan. |
| 18-05-1844 |
VH1: ● Grietje van der Meulen, dochter van kolonist Jan van der Meulen, is zwanger van de bedelaarskolonist J. Schutte. |
| 13-12-1844 |
VH1: ● Kolonistenzoon Cornelis Hemme: onbescheiden tegen de zaalopziener J. van der Ven toen die de gangen naging van een weesmeisje. |
| 19-07-1845 |
VH1: ● Kolonistendochter Gatske Jetzes Schuilinga: uittrekken stammen aardappelen bij hoevenaar Fukke. Getuigen: veldwachter J. de Gans en twee bedelaarskolonisten van het 2e Gesticht, arbeiderskolonist W. J. van der Wal met twee kolonistendochters. |
| 28-10-1845 |
VH1: ● Bedelaarskoloniste vrouw Duvé dat haar dochter Anna Maria Duvé zwanger is van de wees Jan Claazen Rootjen (zie ook 18-04-1846). |
| 29-12-1845 |
VH1: ● Pier Schuilinga, zoon van Jetze Alberts Schuilinga: wortelen ontvreemd. |
| 17-01-1846 |
VH1: ● Lena Donker, dochter van de arbeiderskolonist Teunis Donker is zwanger van de bedelaarskolonist Hendrik Weber |
| 31-01-1846 |
VH1: ● Bonne Willems Dikland en Remke Sijbols Hunia herbenoemd als leden van de raad. |
| 18-04-1846 |
VH1: ● Arbeiderskoloniste Antje Tuinstra, weduwe G. Ligthardt, is zwanger van Jan Klaatsen Rootjen (zie ook 28-10-1845). |
| 21-07-1846 |
VH1: ● Bedelaarskolonistenvrouw Hubner: 's nachts aardappelen ontvreemd. Getuigen: D. Heeres en J. Rientjes. |
| 12-05-1847a |
VH1: ● Arbeiderskolonist Antonij Hendrikus Danner: tijdens verlof bedacht als pottenmaker in Zwolle te leven, maar gezin wilde niet meekomen. |
| 12-05-1847b |
VH1: ● Arbeiderskolonist Gerritsma: kleding van bedelaars gekocht. Getuigen: veteranen veldwachter Smit en bedelaarskolonist J. T. Goudstert(?). |
| 31-01-1848 |
VH1: ● Herverkiezing Bonne Willem Dikland en Remke Sijbols Hunia. Verder zijn er sinds 12 mei 1847 geen klachten binnengekomen. |
| 17-06-1848 |
VH1: ● Arbeiderskolonist C. de Goederen: hevige twist en vechterij met echtgenote, de voormalige weduwe Rodenburg. Kinderen willen in het Gesticht onder de wezen opgenomen. |
| 06-01-1849 |
VH1: ● Bonne Willem Dikland en Remke Sijbolds Hunia benoemd als leden van de raad. |
| 24-09-1849 |
VH1: ● Hendrik van der Geest: zonder verlof kolonie verlaten en beschonken. Johannes van Eijbergen: belediging medekolonisten. |
| 05-01-1850 |
VH1: ● Bonne Willem Dikland en Remke Sijbolts Hunia benoemd als leden van de raad. |
| 30-05-1850 |
VH1: ● Johannes Christoffel Rangé zonder verlof naar 's Hertogenbosch gegaan om ontslag van de kolonie te vragen. |
| 10-06-1850 |
VH1: ● Abraham Assúr Baars: zonder verlof weggegaan om zieke moeder te bezoeken. |
| 17-08-1850 |
VH1: ● Arbeiderszoon Simon Schoen zonder verlof weggegaan wegens gestadig ongenoegen met zijnen vader, die hem ook niet wederom in huis wil nemen. |
| 28-11-1850 |
VH1 (onvolledige transcriptie): ● Antonius Bergmann: desertie. |
| 25-05-1852 |
VH1: ● Kolonistenzoon Gerrit Broodbakker: zonder verlof naar Schokland. |
| 16-01-1853 |
VH1: ● Veteranengezin A. Wage en kolonistengezin A. Pennink: twist en schelden met elkaar. |
| 03-04-1853 |
VH1: ● Arbeiderskolonist Pieter Karel van Gemert heeft rogge ontvreemd. Met wraak-toespraak door adjunct-directeur C.W. Rensing. |
| 27-11-1854 |
VH1: ● Jan Kiesling heeft in een grep onzedelijkheid gepleegt, of op zijn minst, getracht te plegen, met de wees Johanna Turf. |
| 30-11-1854 | VH3: ● Arbeiderskolonist J. Kamstra: inkopen van Koloniale kleeding en het wederverkopen van dezelve, buiten de Kolonie, aangehouden door een veldwachter |
| 27-07-1855 |
VH1: ● Kolonistendochter Cornelia van der Wal heeft kinderen van kolonist Morel uitgescholden. Kolonistendochter Geziena Catharina Smies heeft ¼ kop aardappelen ontvreemd. |
| 02-05-1856 |
VH1: ● De weduwe Kuijpers: zonder toestemming naar Den Haag gegaan om haar zieke zoon op te halen. Maar haar is het reglement van tucht nog niet voorgelezen. |
| 09-08-1856 |
VH1: ● Arbeiderskolonistenzonen Dirk Rietbergen en Liepman Simon Spier: een weesjongen in eene moddersloot geworpen. |
| 01-04-1857 |
VH1: ● Johanna Christina Smal, dochter van arbeiderskolonist Anne Antoons Smal, is zwanger van bedelaarskolonist F. de Hart. Met besluit van de gecommitteerde der regering. |
| 28-05-1857 |
VH1: ● Kolonist J. B. Bak is zonder verlof weggegaan, nadat de directeur eerst had gezegd dat hij mocht en later niet. De raad vindt dat Bak hier voor eenigsints gevoelig dient gestraft te worden. |