Naar het overzicht
van stukken over WATEREN
De eerste vermelding staat in het tweede jaarverslag van het
Instituut voor Landbouwkundige Opvoeding te Wateren, gedateerd 21
juli 1826, afgedrukt als bijlage 21 bij het algemeen jaarverslag
in het nummer van september 1826 van het maandblad de Star
en in transcriptie te lezen op deze pagina. De
Instituteur uit zijn grote tevredenheid 'over velen mijner
kweekelingen' en noemt in dat verband ook 'Jakob Heiligers'.
Heiligers?? Nooit van gehoord. Ik zoek in de kolonistendatabase
die is samengesteld uit de vrij volledige gegevens die mevrouw
Kloosterhuis in de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft
verzameld... NIKS. In het register van kwekelingen in Wateren met
invnr 1610, opgemaakt in 1829, zie hier, staat
hij ook niet.
Dan in de post en daar vind ik een vermelding. Op 24 juli 1827
schrijven de regenten van het Weeshuis der Gereformeerden binnen
Delft aan de permanente commissie, invnr 86 scan 201:
Wij vermeenen UwelEd. te moeten kennis geven dat door ons op deszelfs daartoe gedaan verzoek, ontslag van ons Gesticht is verleend, aan den jongeling Jacob Heiligers, welke voor onze rekening in de kolonie Frederiksoord besteed is, en zich in het OpvoedingsInstituut te Wateren bevindt;
en wij verzoeken UwelEd. dientengevolge, hem ook uit opgemelde kolonie en Instituut, althans als onze bestedeling, te willen ontslaan.
Hij bestaat dus echt en ik heb naast de naam nu ook - heel fijn -
een plaats van herkomst. Nog eens gekeken in de kolonistendatabase
en daarin staan 84 Delftenaren waaronder 4 met de voornaam
Jacob(us) maar geen enkele achternaam die er in de verste verte op
lijkt. Verder zoeken dus.
Het eerste dat ik wil weten is of hij naar aanleiding van deze
brief daadwerkelijk uit de koloniën is vertrokken? Volgens de
aantekeningen op scan 202 bespreekt de permanente commissie deze
brief op 25 juli bij agendapunt N24, de notulen daarvan moeten in
invnr 40 zitten, en ze schrijft aan Delft op 1 augustus 1827 en
aan de directeur op 2 augustus, en afschriften daarvan moeten in
invnr 361 zitten.
Maar dat heb ik allemaal niet nodig. Want als de Delftse regenten
vele jaren later, op 5 april 1833, invnr 135 scan 185, nieuwe
kinderen willen sturen, gaat een ijverige beambte op een rijtje
zetten of alle op rekening van de regenten geplaatste kinderen wel
uit de kolonie vertrokken zijn. En dat levert niet alleen de
vertrekdatum, maar als bonus ook de geboortedatum, want daar
staat:
J. Heiligers, geb. 20 Mei 1806, ontsl. 2 Aug. 1827
Dan wil ik nog weten sinds wanneer hij in de kolonie is. Ik weet
dat de Regenten van het Gereformeerd Weeshuis in juli 1821 een
contract met de Maatschappij van Weldadigheid afsluiten waardoor
zij zes weeskinderen in de kolonie kunnen uitbesteden, zie hier. Wie er op
dat contract geplaatst zijn wordt op scan 279 van invnr 1389
bijgehouden vanaf 1829, dus daar heb ik niets aan.
Maar in het contractenboek met invnr 1394 (geen scans, maar ik
heb er fotootjes van) staat aangetekend dat het contract in
werking treedt op 18 november 1821. Dus dat is de dag dat de
eerste zes wezen aankomen. En zoekend op die datum tussen de
aankomststaten in invnr 1343 (idem als 1394), begint het me ineens
te dagen dat ik ooit al eens een pagina heb gemaakt over de zes
Delftse wezen die op 18 november 1821 aankomen, zie hier, en daar staat het
plaatje van die aankomststaat en inderdaad: daar staat Jakob
Heiliger bij. Zo. Hèhè, ik ben er uit.
Jacob Heiligers is geboren 20 mei 1806. Uit genealogieën op
internet begrijp ik dat hij in 1817 wees is geworden, dus
waarschijnlijk is hij dan onder de hoede van het Gereformeerd
Weeshuis gekomen. Die sturen hem enkele jaren later naar de
koloniën waar hij op zondag 18 november 1821 aankomt. Dat
zal betekenen dat het reisgezelschap, waartoe ook het Rotterdamse
gezin Vogelensang behoort, het beurtschip heeft genomen dat
zaterdagavond 19:00 uur uit Amsterdam vertrekt (en blijkbaar
hebben ze wind mee gehad).
Hij wordt met drie andere Delftse wezen ingedeeld bij Neeltje de
Wijn weduwe Louwie Pierre op hoeve 63 van Wilhelminaoord. Voor
meer over haar zie bij hoeve 63 van Wilhelminaoord 1822.
Hoeve 63 is later afgebroken, maar lag aan de Westvierdeparten,
kadastraal Noordwolde D 277, met de coördinaten 52.86500 en
6.14022. Of hij de hele tijd in dit huis gewoond heeft of niet is
onbekend, omdat het oudste bewaard gebleven stamboek van
Wilhelminaoord begint op 1 juni 1825.
En voor die tijd... Het Instituut voor Landbouwkundige Opvoeding
gaat van start als op 28 juni 1824 dertig geselecteerde
veelbelovende weesjongens uit de vrije koloniën er hun intrek
nemen. Jacob Heiligers moet daarbij behoren, want het zal drie
jaar duren eer er weer jongeren uit de vrije koloniën naar Wateren
gaan (en dan is hij al weg). Blijkens een later gevonden lijst van
kwekelingen van 1 april 1826, zie hier, draagt hij het
kwekelingnummer 27.
Blijkens de eerste vermelding is de Instituteur uiterst tevreden
over hem, maar hij verlaat het Instituut en de koloniën op 2
augustus 1827 met ontslag.