•    
• Welkom
• Over de Maatschappij
• Kolonisten
•                                            
• Proefkolonie
• Bedelaarskolonie
• Kinderkolonie
• Strafkolonie
• Reacties

Naar het overzicht
van Veenhuizense weeskinderen

Wezen uit Veenhuizen die in de strafkolonie op de Ommerschans hebben gezeten

De strafkolonie op de Ommerschans - zie voor meer informatie deze pagina - is vooral bedoeld voor bewoners van de vrije koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord die door de tuchtraad daarnaartoe verbannen worden. Op pagina 128 van De kinderkolonie meld ik dat er aanvankelijk aarzeling is om ook weeskinderen te Veenhuizen tot zo'n strenge straf te veroordelen, maar dat men daar na enige tijd toch toe overgaat. Hieronder de weeskinderen die in de strafkolonie gezeten hebben.

Onderstaande is afgeleid van de lijst van alle strafkolonisten op deze pagina, welke lijst is gemaakt door Luurt Vrijen uit de registers uit Drents Archief toegang 0186 met invnrs 1442, 1580, 1584, 1585 en 1586 (zie deze pagina). Daarna hebben Wil Schackmann en Luurt Vrijen de (vele) ontbrekende gegevens in de registers aangevuld vanuit de invnrs 1389, 1543, de kolonistendatabase en de wezendatabase en de stamboeken van arbeiders en vrije kolonisten. Onderstaande is dus GEEN letterlijke transcriptie.

● In de eerste kolom staat de datum van aankomst in de strafkolonie.

● In de tweede kolom de naam. Als daar een B-nummer staat is de persoon geplaatst op particulier contract. Hij of zij kan op dat nummer worden opgezocht in het register van op contract geplaatste koloniebewoners met invnr 1389. Er is ook kans dat hij of zij voorkomt in de transcripties van op particulier contract geplaatste weeskinderen te bereiken via deze pagina.

● In de derde kolom staan de gebeurtenissen in de strafkolonie. Vanaf 1841 zijn er ook strafkolonies in Veenhuizen (VH), soms staat het er bij als iemand daar is ondergebracht. Als er staat 'deserteert' zonder daarachter 'terug', hebben ze iemand na het weglopen niet te pakken kunnen krijgen. 'Ontslagen' betekent dat iemand de koloniën van weldadigheid verlaat, 'terug naar VH' dat de wees een nieuwe kans krijgt in het kindergesticht.

● In de vierde kolom komen geleidelijk meer verwijzingen te staan naar een plek op de site waar meer over iemand te vinden is. Soms is dat een pagina waarop informatie over iemand is verzameld, meestal is dat onder de tuchtzitting waarop hij of zij tot de strafkolonie veroordeeld is. Als ik dat niet kan vinden (vooral Veenhuizen-3 heeft slecht de tuchtverslagen bewaard) zet ik het onderaan deze bladzijde.

Geertruij Margaretha Ever(t)s

■ Volgens haar inschrijvingen in de wezenregisters is ze geboren september 1810, hervormd en op 27 april 1825 vanuit Amsterdam naar de kindergestichten gebracht. Daar woont ze eerst in het derde gesticht, want ze staat in het register van Veenhuizen-3 1825-1828 met invnr 1572 scan 5. Ze heeft het weesnummer 1115 en ze behoort tot de eerste bewoners van dat etablissement.
De inschrijving loopt door in de wezenregisters voor alle etablissementen 1829-1830 met invnr 1410 scan 113 en 1831-1834 met invnr 1411 ook scan 113. Ze staat overal als Evers, alléén in het strafkolonistenregister heeft men er een 't' tussen geplakt.
Op enig moment verhuist ze naar het eerste gesticht. Volgens invnr 98 scan 223 woont ze augustus 1829 in dat eerste gesticht samen met 163 andere weesmeiden in zaal 3 & 4. Die staan dan onder leiding van de zaalopziener Laurens Vrieze.
Ze komt in de strafkolonie aan op 3 januari 1830. Er valt geen tuchtzitting in Veenhuizen te vinden waar zij tot de strafkolonie veroordeeld wordt, maar uit haar bevalling op de dag van aankomst (!!) is duidelijk dat zij tegen de 'zedelijkheid' gezondigd heeft. Haar verbanning wordt genoemd op pagina 129 van De kinderkolonie.
De kans is groot dat ze te Veenhuizen is bezwangerd, want ze staat wel op de lijst met verlofgangers van 1829, zie op deze pagina, maar dat verlof is pas in september 1829. Die lijst bevestigd nog eens dat ze in het eerste gesticht woont én geeft bovendien aan dat ze een goede werker is, want een tegoed (= wat je aan arbeidsloon méér verdient dan je kost) van f 26.-- is best heel veel.
Begin 1832 informeert het ministerie van Binnenlandse Zaken waarom ze niet op de voordracht tot ontslag voor dat jaar staat, want ze heeft ruim de leeftijd, invnr 122 de scans 63 en verder. De reactie daarop van de permanente commissie heb ik niet gezien, maar een tijdje later, op 8 mei 1832 bij agendapunt N8, invnr 400 (geen scans) besluit de commissie dat Geertruij formeel is 'ontslagen, maar blijft in de Ommerschans met haar kind'.
Men wil haar nog even goed straffen. Dat kind overlijdt twee maanden later, op 6 juli 1832, en Geertruij Margaretha Ever(t)s mag 15 maart 1833 de koloniën verlaten.

Frederikus Temmen

■ Aankomst in de strafkolonie 19-11-1833. Er is geen tuchtzitting te Veenhuizen of Wateren waarin hij tot de strafkolonie wordt veroordeeld, maar wat hij heeft fout gedaan wordt duidelijk uit deze brief van 19 november 1833, invnr 142. Frederik moest te Wateren op de schapen passen en heeft bij die gelegenheid 'twee schapen, een linnen buis, een hemd, een peijen buis en een paar kousen' verkocht, 'meerendeels aan den schaapherder van Doldersum'. Daarop heeft de directeur der koloniën eigenmachtig besloten hem naar de strafkolonie op de Ommerschans te sturen.
Frederikus Temmen heeft het weesnummer 1001 in het wezenregister 1829-1830 met invnr 1410, het wezenregister 1831-1834 met invnr 1411 en het wezenregister 1835 en verder met invnr 1412. Volgens die gegevens is hij geboren op 2 september 1817, gereformeerd en hij is op 11 september 1830 het kindergesticht binnengebracht vanuit Veendam.
In de wezenregisters is genoteerd 'wat' ten teken dat hij is opgenomen onder de kwekelingen bij het Instituut voor Landbouwkundige Opvoeding te Wateren. In het register van kwekelingen 1832-1835 met invnr 1584 (geen scans) staat hij op folio 1 met kwekelingennummer 5. Er staat niet bij wanneer hij van Veenhuizen naar Wateren is gegaan.
Na op 21 november 1835 vanuit de strafkolonie te zijn teruggekeerd in het kindergesticht te Veenhuizen, blijft hij daar nog anderhalf jaar tot hij op 5 april 1837 met ontslag gaat. Waar hij naar toe gaat weet ik niet, maar dat staat waarschijnlijk in de ontslagvoordracht voor dat jaar, invnr 1433.